Dat vroeg ik U, Ahoera, wat komen en gebeuren zal, welke vergeldingen en afbetalingen de volgelingen van Asja voor hun inzet verwachten kunnen…?
(Avesta, Vierde Gatha Yasna 31:14)

Cyrus maakte zijn veiligheidsriem los zodra ze van de startbaan in Toronto waren opgestegen. De deur van de stuurcabine stond open en hij kon nog net een deel van het gezicht van Fariman zien, die het vliegtuig bestuurde. Op dat ogenblik realiseerde hij zich hoezeer hij tijdens deze vluchten telkens uitkeek naar de gesprekken met zijn oom. Al jaren wilde zijn vader nog nauwelijks uit Iran weg, en dus bracht Cyrus één weekend per maand op Chinvat door. Omdat ook Fariman geregeld verslag kwam uitbrengen, waren ze hun bezoekjes op elkaar gaan afstemmen.

De Learjet maakte een brede bocht en ging een oostelijke koers vliegen. Door het raam zag Cyrus de wolkenkrabbers van Toronto, met in het midden de spits van de CN Tower, het hoogste vrijstaande gebouw ter wereld, waar hij een paar uur geleden nog een bespreking voor Exxon had bijgewoond. Zijn vader zou van de resultaten op de hoogte zijn nog vóór Cyrus’ rapport in de directiekamer van Exxon gelezen zou worden. De meesterspion had zijn slag weer thuisgehaald. Zoals altijd wekte de gedachte wrevel.

Hij wist dat Fariman met soortgelijke gevoelens worstelde. Dat was de eerste keer ter sprake gekomen, toen ze met een Cessna een scheervlucht maakten boven de Trans-Alaska Pipeline, een paar uur voordat die in gebruik genomen zou worden. Cyrus zat toen mee vooraan, in de stoel van de co-piloot. Ze vlogen boven het deel van de leiding dat een eind boven de grond liep om de trekroutes van de kariboes niet te hinderen.

‘Voor Alaska ziet de toekomst er vanaf vandaag heel anders uit,’ had Cyrus gezegd.

Fariman liet zijn blik over het instrumentenpaneel glijden. ‘Niet alleen voor Alaska.’

Cyrus keek hem vragend aan.

‘Ook mijn leven zal grondig veranderen. Je vader wil dat ik me in Europa vestig. Londen of Parijs.’

‘Waarom?’

‘Hij wil zijn politiek van economische infiltratie op Europa toespitsen.’

‘Aan je stem te horen ben je daar niet erg enthousiast over.’

‘O, jawel. Mijn taak in Alaska is volbracht. Wat wil je dat ik doe? Terug naar Iran? Met het toenemende fundamentalisme zou ik me daar niet meer thuis voelen. Dan maar liever Londen. Hetgeen me dwarszit, is de manier waarop over mijn leven wordt beslist, zonder mijn inspraak.’

Cyrus knikte. Hij kende dat gevoel. ‘Weet je,’ zei hij. ‘Wij beiden zijn zoals de satrapen in de tijd van koning Darius. Dat waren ook broers en neven van de koning die zich zelden aan het hof bevonden. Niettemin waren ze de steunpilaren van zijn rijk.’

‘Precies.’ Fariman stelde de automatische piloot in op een noordwestelijke koers en leunde achterover. ‘Herinner je je nog je naujote ? Op die dag nam Darius je mee naar de top van de Tharis, voor het eerst zonder mij. Die dag was voor mij…’ Hij onderbrak zichzelf en wees naar een kudde wilde Dall's schapen die onder de pijpleiding door trok. ‘Mooi, hé?’

‘Was wat voor jou?’ drong Cyrus aan.

‘Het was de dag dat ik te horen kreeg dat ik naar Alaska werd verbannen.’

‘Verbannen? Ik dacht dat je daar blij om was. Het had toch alles met luchtvaart te maken?’

‘Dat wel. Maar destijds voelde ik het aan als een strafmaatregel. Alsof hij me van Chinvat weg wilde hebben, uit angst dat ik zijn plannen in de weg zou staan.’

‘Integendeel,’ zei Cyrus. ‘Hij zei me ooit dat Zarathoestra de architect van zijn plan was, maar dat jij de man was om het uit te voeren. Je bent zijn hazarapatisj.’

‘Kan zijn.’ Fariman klopte op een van de wijzertjes. ‘Maar je vader heeft de neiging oude gebruiken in ere te houden. Net zoals koning Darius benoemt hij degene voor wie hij de minste achting heeft, op de post die het verst van het Koninklijk Paleis verwijderd is.’

‘Dat was 2500 jaar geleden. Nu, met de moderne communicatiemiddelen…’

‘Juist daarom,’ zei Fariman.

Ze zwegen.

Toen ze de bochtige meanders van de Yukon-rivier onder zich zagen, probeerde Cyrus zowel voor zichzelf als voor zijn oom de houding van zijn vader te rechtvaardigen.

‘Grote leiders neigen wat naar het extreme, oom. Dat is altijd al zo geweest. Kijk maar naar Napoleon, Eisenhower, Churchill, Gandhi. Pedar gaat inderdaad tot het uiterste in zijn machtshonger, zijn mysticisme en zijn geloofsijver, maar ook in zijn gehechtheid aan de familie. Pedar heeft me meer dan eens verzekerd dat de band tussen twee broers de zuiverste vorm van liefde is.’

‘Dat weet ik,’ antwoordde Fariman. ‘Dat is precies waar alles om draait…’ Zijn stem daalde en werd bijna geheel door het gedruis van de motoren verdrongen. Terwijl ze over de met sneeuw bedekte Alaskabergketen vlogen, met tussen de toppen gletsjers vol barsten die eruitzagen als reusachtige karrensporen, vertelde Fariman zijn versie van het verhaal van Pa Nesar en van de obsessie van Darius, die aan de basis lag van de catastrofe van Schönau en de dood van Simon Hofman, zijn vermeende tweelingbroer.

Terwijl hij luisterde, begon in het scherpe verstand van Cyrus een vaag idee vorm te krijgen.

Fariman schudde Cyrus bij de schouder. ‘Wakker worden, neef. Straks, als het donker wordt, mag je slapen.’

Het duurde even voor Cyrus zich realiseerde dat hij niet in de Cessna zat, maar in de Learjet op weg naar Teheran. Fariman ging tegenover hem zitten.

‘Heb je de kranten van vandaag gelezen?’ Hij legde een exemplaar van de Washington Posten van de Tehran Times op Cyrus’ schoot.

Cyrus wierp een blik op de krantenkoppen. Derde veertigdagenbegrafenismanifestatie doet bloed vloeien. Manifestanten steken auto's en bussen in brand. De woordvoerder van de sjah, Darius Razdi, doet rellen af als prijs die Iran betaalt voor democratisering.

De toestand in Iran was niet rooskleurig. Het was vorig jaar in september begonnen, toen Moestafa, de zoon van Khomeini, onderweg naar Teheran met brieven en op band opgenomen preken van zijn vader, door de SAVAK in een hinderlaag werd gelokt en gedood. Khomeini was diep getroffen door het verlies van zijn oudste zoon, die zijn erfgenaam had moeten worden. Hij gaf de sjah de schuld van zijn dood en zwoer wraak.

Zes weken later braken zware rellen uit bij een pelgrimstocht in Qomm, waarbij de SAVAK zes sjiitische seminaristen doodschoot. Sindsdien werden er om de veertig dagen begrafenismanifestaties gehouden, die telkens tot nieuwe rellen aanleiding gaven en door het leger met bloed en geweld werden onderdrukt.

‘Ik heb vorige week in New York een gesprek gehad met de Amerikaanse onderminister van Buitenlandse Zaken,’ zei Fariman. ‘Hij gaf me te verstaan dat de begrafenismanifestaties de sjah wel eens noodlottig zouden kunnen worden.’

Cyrus legde de kranten naast zich neer en keek Fariman afwachtend aan.

‘Eigenlijk was het een indirect verzoek of we bij Darius Razdi tussenbeide willen komen.’

‘Tussenbeide komen waarvoor?’

‘Om een brug te leggen tussen de sjah en Khomeini.’

‘Je weet toch dat het sinds enige tijd tussen de sjah en pedar niet goed meer botert?’

‘Ja. Maar waarom? Darius heeft de sjah altijd vereerd.’

‘En dat doet hij nog. Maar de laatste jaren heeft pedar de sjah wat veronachtzaamd, en daardoor is de invloed van de hovelingen en van de familieleden van de sjah groter geworden. Die gedragen zich alsof Perzië privé-eigendom van de Pahlavi's is.’

‘En ik kan me voorstellen dat Darius het daar niet mee eens is,’ zei Fariman met vermeende ernst.

‘Het was vooral zijn zuster, prinses Asjraf, het sterkste karakter van de Pahlavifamilie. Maar ook zijn schoonzoon en zijn broer prins Mahmoed Reza. Onder hun drieën gingen ze meer en meer de inkomsten van het land afromen.’

‘Hoe dan?’

‘Via de Pahlavi Foundation. Officieel is dat een liefdadigheidsinstelling, maar in werkelijkheid is het een financieel imperium dat de privé-belangen van de Pahlavi's dient door zich met aandelenpakketten of percentages van de opbrengst te laten betalen door al wie in Perzië een regeringscontract wil afsluiten of een bedrijf wil opzetten.’

‘Is dat niet precies hetzelfde als wat de Razdi's doen via de Razdi Foundation?’ vroeg Fariman met een spottende glimlach.

‘Nee. Want het geld dat wij aan de inkomsten van de olie-exploitatie onttrekken, wordt uitsluitend aangewend om het land een economische machtspositie op wereldvlak te verschaffen. Maar de entourage van de sjah gebruikt het geld van de Pahlavi Foundation voor zinloze projecten. Zoals het feest van Persipolis, dat honderd twintig miljoen dollar heeft gekost. Of om het machtigste leger ter wereld uit de grond te stampen. Niet alleen de pronkzucht van de sjah is er de oorzaak van dat hun vriendschap bekoeld is. Ook zijn grootheidswaan. Reza Pahlavi ging zichzelf als de machtigste heerser ter wereld beschouwen. Aan het hof werden oude ceremoniën weer ingevoerd. Iedere bezoeker moest het vertrek waar de sjah zich bevond, achteruitlopend verlaten of bij iedere gelegenheid diep buigen. Pedar weigerde aan die verheerlijking mee te doen.’

‘En Khomeini profiteerde van de bekoelde vriendschap om bij de molla's zijn fundamentalistische ideeën door te drukken.’ Fariman zuchtte. ‘Helaas.’

‘Ja,’ beaamde Cyrus. ‘Daarom twijfel ik er sterk aan of pedar nog invloed genoeg heeft om de sjah met Khomeini te verzoenen.’

‘Dat dacht ik ook, maar dat kon ik moeilijk tegen de onderminister zeggen. Ik heb beloofd dat we ons best zullen doen.’

De stewardess bracht thee en terwijl ze dronken, waren ze enkele ogenblikken elk met hun eigen gedachten bezig.

‘Heb je al eens gedacht aan wat er met het financiële imperium van je vader zal gebeuren als Khomeini het roer in handen krijgt?’ vroeg Fariman.

‘Ik heb me er al suf over gepiekerd,’ antwoordde Cyrus. ‘Door alles in de Razdi Foundation onder te brengen is vader uiterst kwetsbaar. Als Khomeini de baas wordt, wordt pedar tot de bedelstaf gebracht. Wij allemaal trouwens.’

‘We moeten Darius vragen maatregelen te treffen.’

‘Vergeefse moeite.’

‘Jammer,’ zei Fariman. ‘We waren goed op weg vreemde gebieden te veroveren, en nu verliezen we de oorlog op het thuisfront.’

Hij stond op. ‘Ik ga eens kijken of mijn copiloot niet in slaap is gevallen.’

‘Wacht even,’ zei Cyrus. ‘Ik vind dat we er iets aan moeten doen. Ik heb een idee.’