Wordt er wel eens tegen je geslijmd? En heeft dat effect? Kunnen mensen iets van je gedaan krijgen door je ego te strelen? Nee hè? Jij trapt daar niet in. Ik ook niet. Toch is duidelijk dat er dagelijks aan alle kanten geslijmd wordt. Mensen vleien, steunen, helpen, luisteren, lachen met de bedoeling in de smaak te vallen of iets te bereiken. Maar dat is altijd bij anderen: die trappen er wél in. Die anderen vinden gek genoeg ook weer van zichzelf dat zij niet zo stom zijn om zich te laten beslijmen. Ik moet de eerste leidinggevende nog tegenkomen die zegt: ‘Heerlijk als iemand tegen me slijmt; een goeie slijmbal zal ik graag vooruit helpen!’ Toch werkt het zo.
Geïnspireerd door vele voorbeelden van slijmgedrag op de werkvloer – ook in de wetenschappelijke wereld – heb ik veel onderzoek gedaan naar dit onderwerp. Daaruit bleek dat mensen slijmgedrag tegenover iemand anders direct herkennen, maar tegenover zichzelf juist helemaal niet. Het maakt dus veel uit of je een onpartijdige toeschouwer bent of de beslijmde. De beslijmde vindt de slijmerd geloofwaardig en aardig. Diep in hun achterhoofd twijfelen mensen wel eens aan de motieven, maar de vleierij werkt vooral als een warm bad waarin ze zich laven en hun kritische vermogens in slaap laten sussen.
En dat werkt. Verkopers die erop los slijmen verkopen tweemaal zoveel als verkopers die gewoon zo aardig mogelijk doen. Leidinggevenden geven eerder een bonus aan een werknemer die tegen hén slijmt dan tegen een ander. De meeste mensen hebben een positief zelfbeeld. Wanneer iemand hen prijst om hun goede beoordelingsvermogen, hun diepgang, hun uitstekende sociale vaardigheden, hun gezonde verstand (allemaal kwaliteiten waarvan iedereen vindt dat ie daar bovengemiddeld op scoort), denken ze: ‘Die heeft er kijk op.’
Onzekere mensen denken eerder: ‘Huh?’ Maar slijmen is zelfs effectief als de beslijmde twijfelt aan de oprechtheid ervan. Dit hangt samen met een psychologische wetmatigheid: als we geliefd en gewaardeerd worden, geeft dat een goed gevoel. Dat goede gevoel leidt een eigen leven: het wordt niet beïnvloed door kritische gedachten die we erbij hebben. Het zorgt ervoor dat we de ander aardig vinden. En als je iemand eenmaal aardig vindt, doe je meer voor die persoon. Je wilt hem terwille zijn, je bent hem goed gezind, je gunt hem een voordeeltje.
Geen wonder dus dat mensen in hoge posities vaak beslijmd worden. Zoals het spreekwoord zegt: ‘Machtige mannen en mooie vrouwen krijgen nooit de waarheid over zichzelf te horen.’ Iedereen wil immers iets van ze. Gevolg is dat hun vaak toch al wat rooskleurige zelfbeeld verder wordt opgepept. Ze worden afgeschermd van de boze wereld van andersdenkenden, en omringd door volgelingen die complimenten maken, aandachtig luisteren als ze zitten te zwetsen, lachen om hun grapjes, steun en loyaliteit tonen. Op triviale punten tegen de baas in gaan, zodat het toch lijkt alsof ze een eigen mening hebben. Lang voordat ze een gunst vragen al beginnen met het opbouwen van een ‘slijmsaldo’, zodat de link tussen het slijmen en de verborgen agenda wordt vertroebeld.
Zo geraffineerd als de trucs ook mogen zijn: de slijmerd is zich er helemaal niet van bewust. Waarschijnlijk ben jij ook zo iemand die nooit slijmt? Alleen collega’s van de slijmerd hebben in de gaten wat er gebeurt. Zij zitten tandenknarsend toe te kijken hoe die overijverige collega zich opwerkt tot high potential ‘waar je van op aan kunt’. En zo krijgt iedereen wat hij wil (behalve de tandenknarsende collega’s): de slijmerd komt hogerop en het ego van de baas wordt lekker opgepept. Doe er je voordeel mee: het is een samenzwering waarin beide partijen zich onwetend houden van wat er werkelijk aan de hand is, en nog lang en gelukkig leven.