‘Waarom gaan vrouwen altijd zo tegenstribbelen als je ze afwijst?’ vroeg een vriend me laatst. ‘“Ja maar, je zei eerst dat je het wel gezellig vond! Je moet het een kans geven!” zeggen ze dan. Alsof ik dan opeens zeg: oké, goed punt, laten we dan toch maar doorgaan.’ Hij heeft gelijk. Als iemand geen zin heeft, houdt alles op. Maar verliefde mensen hebben een bord voor hun kop. Ze houden vol, tegen beter weten in.
‘De enige liefde die blijft bestaan is de onbeantwoorde liefde,’ constateerde Woody Allen cynisch. Misschien voert dat wat ver, maar het is opvallend dat mensen soms jarenlang verliefd blijven op iemand die hun gevoelens niet beantwoordt, zich laten kwetsen en hoop blijven koesteren dat de ander hen uiteindelijk toch (terug) zal willen. Bijna iedereen heeft ervaring met een onbeantwoorde liefde. En hoewel we allemaal makkelijk genoeg tegen vrienden en vriendinnen zeggen ‘Ga toch verder met je leven, er zijn zoveel leuke mannen/vrouwen!’ – (want tsja, als je dan die onwillige geliefde een keer ziet, denk je altijd: ‘Is die nou zo bijzonder? Is dáár al die drukte over?’) – weten de meesten van ons ook hoe moeilijk het kan zijn een geliefde los te laten.
Biologisch bekeken is dit merkwaardig. Verliefdheid staat in dienst van het samenbrengen van paren. Het stimuleert de aanmaak van ‘lekkere’ stoffen, zoals dopamine en oxytocine. Dopamine geeft je onder andere dat gelukzalige gevoel dat je alles aan kunt. Het is dezelfde stof die ook door cocaïne wordt geactiveerd en het is verslavend (dus ja, ‘Love is a drug’). Oxytocine (hetzelfde hormoon dat ook wordt aangemaakt wanneer vrouwen hun baby de borst geven) leidt tot ‘bindingsdrang’, de behoefte om steeds weer de nabijheid van die ander op te zoeken. De verliefdheidshormonen zorgen er dus voor dat je bij die ander wilt zijn, dat je genoeg energie hebt om je flink uit te sloven, en dat je in enigszins benevelde toestand verkeert waardoor je minder oog hebt voor de gebreken van de ander. Allemaal heel nuttig als de band nog gesmeed moet worden. Als dat eenmaal gebeurd is en de onzekerheid verdwijnt, kun je weer tot rust komen en overgaan tot de orde van de dag.
Maar waarom zou je zoveel energie stoppen in iemand die er geen zin in heeft? Waarom zou je niet gewoon verliefd worden op een ander? Misschien zit het zo: verliefdheidshormonen zijn erop gericht een band tot stand te brengen. Als dat niet lukt, blijven ze de boel opjutten net zo lang tot hun doel bereikt is. Dat is immers hun functie. Van dopamine weten we bovendien dat je er méér van gaat aanmaken bij tegenslag. De hormonen worden ook nog een handje geholpen door al die irrationele gedachten die mensen bedenken om zichzelf hoop te geven. (‘Hij heeft het gewoon heel druk’ of ‘Hij loopt niet zo hard van stapel, hij heeft meer tijd nodig’.)
Geholpen door het menselijk talent voor wishful thinking, hebben de hormonen van de ongelukkige verliefde vrij spel en blijven ze in de slopende veroveringsfase, want er komt alsmaar geen signaal dat de zaak beklonken is. Dit is ook het geheim van langdurige affaires die niet gesetteld en veilig zijn, maar wel spannend. Als het niet je bedoeling is je hele leven in die emotionele achtbaan te blijven hangen, is er vermoedelijk maar één oplossing: alle contact verbreken en afkicken van de liefdeshormonen.