90

Hummin en Seldon zaten aan de lunch die dag, helemaal alleen, het grootste deel van de maaltijd met een muur van stilte tussen hen in.

Tegen het einde van de lunch begon Seldon zich te roeren. 'Welnu, meneer,' zei hij op levendige toon, 'hoe moet ik u nu aanspreken? Voor mij bent u nog steeds "Chetter Hummin", maar zelfs al accepteer ik u in uw andere identiteit, dan kan ik u toch zeker niet als "Eto Demerzel" aanspreken? In die hoedanigheid hebt u een titel en ik weet niet welke dat is. Licht me eens voor.'

'Noem me "Hummin",' zei de ander ernstig, 'als je het niet erg vindt. Of "Chetter." Ja, ik ben Eto Demerzel, maar voor jou ben ik Hummin. De twee zijn ook niet te onderscheiden. Ik heb je verteld dat het Imperium op instorten staat. Dat geloof ik allebei, om het zo maar eens te zeggen. Ik heb je verteld dat ik psychohistorie wilde als een manier om het naderende einde af te wenden of om een vernieuwing en opleving tot stand te brengen als het verval echt niet tegen te houden is. Ook dat geloof ik in mijn beide hoedanigheden.'

'Maar u had mij in uw greep... ik neem aan dat u in de buurt was toen ik mijn ontmoeting met Zijne Keizerlijke Majesteit had.'

'Met Cleon. Ja, natuurlijk.'

'En u zou toen met mij gesproken kunnen hebben precies zoals u later als Hummin hebt gedaan.'

'Om wat te bereiken? Als Demerzel heb ik een gigantische taak. Ik moet Cleon zo ongeveer besturen, een goedbedoelende maar niet erg capabele heerser, en hem, voor zover het binnen mijn mogelijkheden ligt, weerhouden van al te grote blunders. Ik moet mijn bijdrage leveren aan het besturen van Trantor en het Imperium. En, zoals je ziet, moest ik ook de nodige tijd aan Wye besteden, om te voorkomen dat deze sector de boel in het honderd zou jagen.'

'Ja, ik weet het,' mompelde Seldon.

'Het was niet makkelijk en ik had het bijna afgelegd. Ik ben jaren lang voorzichtig aan het bakkeleien geweest met Mannix, heb geprobeerd zijn manier van denken te begrijpen en steeds de juiste tegenzet te plannen als hij aan zet was. Ik had nooit verwacht dat hij bij leven en welzijn alle macht aan zijn dochter zou overdragen. Ik had haar niet bestudeerd en ik was niet voorbereid op haar totale gebrek aan voorzichtigheid. In tegenstelling tot haar vader is zij opgegroeid met het idee dat macht iets doodgewoons is, en ze heeft nooit enig idee gekregen van de beperkingen. Dus ze kreeg jou te pakken en dwong mij om toe te slaan voor ik echt klaar was.'

'Je was mij bijna kwijt geweest. Ik heb twee keer oog in oog gestaan met een blaster.' Seldon was ongemerkt weer overgegaan tot het tutoyeren van de man tegenover hem.

'Ik weet het,' zei Hummin met een knik. 'En we waren je op de Bovenlaag ook bijna kwijt geweest - nog zo'n ongeluk dat ik niet kon zien aankomen.'

'Maar je hebt mijn vraag niet echt beantwoord. Waarom heb je me alle hoeken en gaten van Trantor laten zien om me uit handen van Demerzel te houden terwijl jij zelf Demerzel was?'

'Je hebt Cleon verteld dat psychohistorie een puur theoretisch concept was, een soort mathematisch spelletje dat geen enkel praktisch nut kon dienen. Dat mag misschien zo geweest zijn, maar als ik je officieel benaderd had weet ik zeker dat je dat alleen maar bevestigd zou hebben. Maar het idee van psychohistorie sprak me aan. Ik vroeg me af of het uiteindelijk niet meer dan een spelletje was. Je moet begrijpen dat ik je niet slechts wilde gebruiken, ik wilde een echte en praktische psychohistorie.

'Dus ik liet je, zoals jij het uitdrukt, alle hoeken en gaten van Trantor zien, met de gevreesde Demerzel voortdurend op je hielen. Ik had het idee dat dat je geest een enorme concentratie zou verschaffen. Het zou van psychohistorie iets opwindends maken en veel meer dan een mathematisch spelletje. Je zou proberen het uit te werken voor de oprechte idealist Hummin, terwijl je dat voor de Imperiale lakei Demerzel nooit zou doen. Ook zou je verschillende kanten van Trantor kunnen zien en ook dat zou nuttig kunnen zijn - in elk geval nuttiger dan een verblijf in een ivoren toren op een planeet hier ver vandaan, omringd door louter mathematici. Had ik gelijk? Heb je vooruitgang geboekt?'

'Met psychohistorie?' vroeg Seldon. 'Ja, Hummin, dat heb ik. Ik dacht dat je dat zou weten.'

'Hoe zou ik dat moeten weten?'

'Ik heb het Dors verteld.'

'Maar mij heb je niets verteld. Niettemin vertel je het me nu. Dat is goed nieuws.'

'Niet helemaal,' zei Seldon. 'Ik heb alleen maar het allereerste begin. Maar het is een begin.'

'Is het het soort begin dat kan worden uitgelegd aan een niet-mathematicus?'

'Ik denk het wel. Kijk, Hummin, vanaf het begin heb ik psychohistorie gezien als een wetenschap die afhangt van de interactie van vijfentwintig miljoen werelden, elk met een gemiddelde bevolking van vier miljard. Dat is te veel. Er is geen enkele manier om met een dergelijk complex geheel om te gaan. Als ik iets wilde bereiken, als ik een nuttige psychohistorie wilde uitwerken, moest ik eerst een eenvoudiger systeem zien te vinden.

'Dus ik dacht: ik ga terug in de tijd en bekijk een enkele wereld, een wereld die de enige door mensen bewoonde wereld was in de vage tijd voor de kolonisatie van de Galaxis. In Mycogen werd gesproken over een originele wereld die Aurora heette, in Dahl hoorde ik van een oorspronkelijke wereld genaamd Aarde. Ik dacht dat het misschien om een en dezelfde wereld ging onder verschillende namen, maar ze waren verschillend genoeg in tenminste een heel belangrijk opzicht om die mogelijkheid uit te sluiten. En dat maakte ook niet uit. Er was zo weinig over die twee werelden bekend en dat weinige was zozeer verborgen achter mythen en legenden, dat er geen hoop was dat die kennis mij van dienst zou zijn bij mijn wetenschappelijke speurtocht.'

Hij zweeg even en nipte aan het koude vruchtensap, zijn ogen strak op het gezicht van Hummin gericht.

'En?' vroeg Hummin. 'Wat toen?'

'Intussen had Dors mij een verhaal verteld dat ik het hand-op-dij-verhaal noemde. Het was op zichzelf niet erg interessant, gewoon een grappig en heel triviaal verhaal. Maar in verband daarmee vertelde Dors me over de verschillende seksuele normen op verschillende werelden en in verschillende sectoren van Trantor. Ik werd me ervan bewust dat ze over de Trantoriaanse sectoren praatte alsof het aparte werelden waren. Het ging even door me heen dat ik niet met vijfentwintig miljoen werelden te maken had, maar met vijfentwintig miljoen plus achthonderd. De gedachte leek me nogal nutteloos, een te verwaarlozen verschil, dus ik vergat het en dacht er verder niet meer aan. Maar terwijl ik van de Keizerlijke Sector naar Streeling naar Mycogen naar Dahl naar Wye trok, zag ik met eigen ogen hoe verschillend al die sectoren waren. De gedachte vatte in mij post, dat Trantor geen wereld was maar een complex van werelden, maar nog steeds zag ik het cruciale punt niet.

Pas toen ik naar Rashelle luisterde - zie je, het is goed geweest dat ik uiteindelijk door Wye gevangen werd en het is goed geweest dat Rashelle in haar onbesuisdheid al die fantastische plannen ontwikkelde waar ze mij in gekend heeft - dus, toen ik naar Rashelle luisterde, vertelde ze mij dat Trantor het enige was wat zij wilde, naast een paar naburige werelden. Dat was een Imperium op zich, zei ze, en voor de verder weg gelegen werelden bedankte ze. Dat waren toch maar "verre leegten".

Toen zag ik in een flits wat al een hele tijd in mijn onderbewustzijn gezeten moet hebben. Aan de ene kant bezat Trantor een buitengewoon ingewikkeld sociaal systeem, met al die achthonderd kleinere werelden die samen deze dichtbevolkte wereld vormen. Het was op zichzelf een ingewikkeld genoeg systeem om er een zinvolle psychohistorie aan vast te kunnen knopen, en toch was het simpel genoeg, vergeleken met het Imperium als geheel, om die psychohistorie misschien ook nog uitvoerbaar te laten zijn.

En de Buitenwerelden, al die vijfentwintig miljoen werelden? Dat waren "verre leegten". Natuurlijk hadden zij hun invloed op Trantor en omgekeerd, maar dat waren ondergeschikte effecten. Als ik een uitvoerbare psychohistorie kon ontwikkelen als een eerste aanzet met alleen Trantor als object, zouden de kleine effecten die de Buitenwerelden op Trantor hadden later als modificaties aan de approximatieve waarde kunnen worden toegevoegd. Begrijp je wat ik bedoel? Ik was op zoek naar een enkele wereld waarop ik de praktische wetenschap der psychohistorie kon loslaten en ik zocht het in het verre verleden, terwijl ik al die tijd met beide voeten op die enkele wereld stond.'

Hummin was zichtbaar opgelucht en tevreden: 'Prachtig!'

'Maar het moet allemaal nog gebeuren, Hummin. Ik moet een voldoende gedetailleerde studie van Trantor maken. Ik moet de benodigde mathematica uitwerken om daarmee om te gaan. Als ik geluk heb en een volledig mensenleven kan leven, heb ik misschien de antwoorden voor ik sterf. Zo niet, dan zullen mijn opvolgers mijn werk moeten voortzetten. Het is niet ondenkbaar dat het Imperium versplinterd is voor psychohistorie tot een werkbare techniek kan worden omgesmeed.'

'Ik zal doen wat ik kan om je te helpen.'

'Dat weet ik,' zei Seldon.

'Dus je vertrouwt me, ondanks dat ik Demerzel ben?'

'Volkomen. Absoluut. Maar dat doe ik omdat je niet Demerzel bent.'

'Maar dat ben ik wel,' hield Hummin vol.

'Nee, dat ben je niet. Je imago als Demerzel is net zo ver van de waarheid als je imago als Hummin.'

'Hoe bedoel je?' Hummin zette grote ogen op en hij leunde achterover, van Seldon weg.

'Ik bedoel dat je de naam "Hummin" gekozen hebt omdat je op een wrange manier vond dat dat gepast was. "Hummin" is een verbastering van "humaan", of niet?'

Hummin antwoordde niet. Hij bleef Seldon aanstaren.

En tenslotte zei Seldon: 'En je bent niet humaan, of wel soms, "Hummin/Demerzel"? Je bent een robot.'