Oude vlam

Mijn buurman rookt weer. Hij was met nieuwjaar opgehouden, maar na een paar weken was het alweer mis. ‘Hoe kan dat nou?’ vroeg ik, ‘je was zo flink!’

‘Ik had een trekje genomen om te kijken of ik het nog steeds vies vond,’ bekende hij sip, ‘en het was ook vies. Maar een paar uur later stak ik er ineens weer een op. Die was al veel minder vies.’

Zo gaat het vaak. Mensen denken dat oude verlangens die ze hebben overwonnen verdwenen zijn, maar zo is het niet. Als sluipschutters liggen ze niet-aflatend op de loer om op een moment van onbedachtzaamheid zonder genade toe te slaan.

Een collega van mij was een klasgenootje van vroeger tegengekomen. ‘Op de middelbare school was ik zo verliefd op haar!’ vertelde hij, ‘maar ik was te verlegen om haar aan te spreken. Ik maakte gedichten voor haar, lange brieven schreef ik, liefdesverklaringen, die ik nooit verstuurde. Dat vertelde ik haar tijdens de ontmoeting. Ik deed er een beetje lacherig over, want achteraf schaamde ik me voor mijn galopperende bevlieging van vroeger. Maar zij lachte niet mee. “Weet je dat ik ook verliefd was op jou?” zei ze, en toen gebeurde er ineens iets geks.’

Ik hoefde niet te vragen wat dat dan wel voor geks was.

Ze wisselden e-mailadressen uit en begonnen een correspondentie. Eerst haalden ze herinneringen op. Toen vroeg het meisje – inmiddels een volwassen vrouw met een man en twee kinderen – hoe dat nou zat met die liefdesbrieven en die gedichten.

De gedichten was mijn collega vergeten maar wat er in de liefdesbrieven moet hebben gestaan, kon hij zich nog levendig voor de geest halen. Hij ging aan zijn schrijftafel zitten en ze vloeiden uit zijn pen.

Al gauw hadden ze een bloeiende liefdesverhouding, in het geniep, vanwege de huwelijksbeloften. De collega is ook getrouwd en heeft een zoontje. Hij probeert inmiddels goed te praten wat hij doet. Hij houdt van zijn vrouw, maar nu is er een liefde bij gekomen, als een soort zijtak, die volgens hem zijn huwelijk helemaal niet bedreigt. ‘Het lijkt juist dat het beter gaat tussen mijn eigen vrouw en mij sinds Marieke in mijn leven is gekomen. Ik ben veel aardiger thuis, geduldiger.’

Dat ligt natuurlijk aan het schuldgevoel, daar worden mensen altijd handtam van.

‘Maar ik wil het toch eerlijk gaan vertellen aan Barbara. Wij hebben nooit geheimen voor elkander gehad.’

‘Niet doen!!’ riep ik meteen, ‘dat je vreemdgaat is al erg genoeg, maar als je die bombrief thuis gaat bezorgen alsof het een kerstkaart is, zijn de rapen helemaal gaar. Of je gaat vreemd en dat doe je als een grote vent, of je scheidt ermee uit en wordt de brave huisvader voor wie je jezelf houdt.’

De liefde van weleer is de gevaarlijkste verleiding die er bestaat. Dat komt doordat hij de voorbije tijd terugbrengt. Het is alsof het fotoboek van vroeger tot leven wordt gewekt: Kijk daar heb je het mooiste meisje van de klas, de leukste jongen, die ik toen niet durfde te vertellen hoeveel ik van hem hield. En daar ben ikzelf. Wat was ik mooi! Dat besefte ik toen helemaal niet. Ik dacht dat niemand iets in mij kon zien, dat ik eeuwig alleen zou blijven. Had ik toen maar geweten wat ik nu weet!

Hier is de kans. De jaren worden weggevaagd. Nu is daar eindelijk de gelegenheid om elkaar in de armen te vallen en lijkt het of er geen twintig jaren zijn verstreken. De jeugd is teruggekeerd: hij is niets veranderd, zij is nog even meisjesachtig. Daar kan een huwelijk van duizend weken niet tegenop.

Echtgenoten zien er in het verblindende licht van een jeugdliefde uit als een versleten leunstoel die je ooit hebt uitgekozen, maar waarvan je allang bent vergeten waarom. Om hem nou meteen de deur uit te doen is misschien wel erg drastisch, maar het is een overweging. Na een poosje kun je je ternauwernood voorstellen dat je de slijtage niet eerder hebt gezien en op een dag moet je vaststellen dat het zo echt niet langer kan. Die stoel moet weg en op de eerstvolgende ophaaldag voor grofvuil zet je hem aan de straat. Weg ermee!

De herinnering aan oude hartstocht is als port. Als je hem lang bewaart, wordt hij zoeter. Terwijl de jaren verstrijken, de kinderen groot worden en jeugddromen vervliegen, denken de mensen terug aan de tijd toen alles nog mogelijk was en de liefde een belofte was. Hoe zou het met die leuke jongen van vroeger gaan, dat meisje dat ik nooit meer heb gezien?

Ik heb een neef die omwille van een jeugdvriendin is gescheiden. Hij woonde met zijn vrouw en twee kinderen in een boerderijtje dat hij eigenhandig had verbouwd. Zijn vrouw was vegetariër en had een hekel aan ongezond voedsel. Als hij een kroket at of een krat bier kocht, trok ze een zuur gezicht. Roken mocht alleen in de tuin. Ze maakte ook ruzie met hem over het huishouden. Als hij zijn sokken binnenstebuiten in de wasmand gooide, was ze boos. Over andere dingen waren ze het meestal eens. Het was volstrekt geen slecht huwelijk.

Op een dag kreeg hij een uitnodiging voor een reünie van zijn middelbare school. Daar zag hij het meisje waar hij in de vijfde klas verliefd op was geweest.

Zij was inmiddels getrouwd, maar dat huwelijk leek vanaf de reünie ineens niet meer belangrijk. Ze heeft haar man zonder pardon het huis uitgedaan en sloot mijn neef in haar armen.

Er was geen houden aan. Ze spraken eerst openlijk met elkaar af om gezellig bij te kletsen over vroeger, maar na een poosje zagen ze elkaar in het geheim. Als lokatie hadden ze Marken gekozen, omdat ze dachten dat alleen toeristen daarheen gaan. Dat bleek een vergissing. Heel veel clandestiene liefdesparen komen op hetzelfde idee, om dezelfde reden. Ik ken iemand die op Marken woont en geregeld kennissen uit Amsterdam tegen het lijf loopt. Hé, denkt ze dan, die was toch met iemand anders getrouwd?

Ze werden betrapt en nu woont mijn neef samen met zijn jeugdvriendin in Nieuwegein, op een vreugdeloze flat met haar twee kinderen, die nooit van hem zullen houden. Als hij bier wil drinken of een sjekkie draaien, moet dat stiekem, want behalve vegetariër is deze vrouw principieel geheelonthouder. Maar waarschijnlijk heeft hij geen alcohol meer nodig om zijn geest mee te benevelen. Dat heeft de liefde al gedaan.

Heroïne is verboden, roken is dodelijk en alcohol wordt afgeraden, maar niemand waarschuwt je tegen de gevaren van de oude vlam.

Er is een programma op de radio, dat Adres Onbekend heet. Luisteraars die een kennis van vroeger terug willen vinden of een oude jeugdliefde, kunnen zich opgeven. De redactie gaat dan op zoek. Ik denk dat de programmamakers geen idee hebben van de moeilijkheden die ze ontketenen en de mensen die bellen al evenmin.

Er zou een waarschuwing moeten klinken aan het begin en aan het eind van iedere uitzending: u denkt dat u inscheept voor een onschuldig uitstapje naar de goede oude tijd; houd er rekening mee dat uw huwelijk averij kan oplopen en zelfs stranden. Was getekend: de stuurman aan wal.