1. Verliefd op een patiënte

Als iemand me had verteld dat ik op een dag verliefd zou worden op een van mijn patiënten, zou ik hebben geadviseerd hem of haar in mijn kliniek te laten opnemen.

Nu moet ik toegeven dat het onmogelijke is gebeurd. Het werd zo erg dat ik elke dag popelde van verlangen om naar de kliniek te gaan. Het was alsof ik had ontdekt dat de poort van het paradijs zich altijd vlak voor me bevond. Ik ontdekte algauw dat als je samen bent met iemand van wie je houdt, de meest gewone dingen plotseling fantastisch worden.

Ik denk dat ik de dag waarop je moeder hier aankwam nooit zal kunnen vergeten, Willow. Zij en ik praatten er vaak over, eerst als deel van haar therapie; later, toen onze relatie uitgroeide tot iets wat ik zeker weet dat we geen van beiden ooit verwacht hadden, konden we er zelfs om lachen.

Je weet dat mensen het er vaak over hebben wat ze deden op het moment dat er zich een belangrijk historisch evenement voordeed. Mijn vader vertelde vaak waar hij was toen de Japanners Pearl Harbor aanvielen bijvoorbeeld, en ik denk er vaak aan wat ik deed op de dag dat president Kennedy werd vermoord. Dergelijke gebeurtenissen zijn zo in je hoofd geprent dat het lijkt of het leven even stilstond en toen weer verderging.

Moet ik je vertellen dat ik toen ik de eerste keer naar je moeder keek en zij naar mij, mijn hart even stilstond en toen weer verder klopte? Moet ik je vertellen dat het tijdens die ogenblikken aanvoelde alsof er niemand anders op de wereld was dan wij? Klinkt dat allemaal te romantisch, misschien meer als de tekst van een liefdeslied dan de woorden van een psychiater?

Als psychiater ben ik te analytisch, ik weet het. Ik heb een soort haat-liefderelatie met mijn werk. Eigenlijk ontleed ik niet graag als een patholoog in een laboratorium de emoties van mensen, maar ik ben er nu eenmaal voor opgeleid. Vergeef me hoe vaak ik dat doe terwijl ik je dit schrijf, Willow.

De waarheid is dat ik me alles herinner van die dag waarop je moeder arriveerde. Het was ongewoon warm voor het seizoen. Gewoonlijk besteed ik niet veel aandacht aan het weer. Ik breng zoveel tijd binnenshuis door in de kliniek, dat het me niet kan schelen of het regent of niet, of het bewolkt is of zonnig, maar om de een of andere reden (ik aarzel om het lotsbeschikking te noemen of iets in die trant - dat zou niet erg professioneel zijn) herinner ik me dat ik achter mijn bureau zat en uit het raam keek en een tere, sierlijke wolk bewonderde die loom over de toppen van de bomen voor mijn kliniek dreef. Ik dagdroom niet vaak. Ik had er domweg geen tijd voor met al die patiënten in de kliniek, maar die dag viel het me op dat het de enige wolk was in de oostelijke lucht en ik vond dat hij een eenzame indruk maakte. Ik kon er zelfs een bedroefd gezicht in ontdekken en ik zei iets tegen mezelf dat mijn moeder altijd tegen me zei toen ik nog klein was: Regen, vertelde ze, was slechts tranen van bedroefde wolken, en als het ophield met regenen, wisten we dat de wolken weer gelukkig waren en glimlachten in de stralen van de zon.

'Achter elke glimlach moet de zon schijnen, Claude,' zei ze, 'anders is het geen glimlach, dan is het een masker.'

Misschien was dat wel mijn eerste les in psychiatrie.

Ik lachte mezelf uit omdat ik me zulke dingen herinnerde en zoiets dacht - een wolk, eenzaam - maar het wekte dat wonderbaarlijke gevoel van onschuld weer tot leven. En toen was daar plotseling de limousine van je moeder en grootmoeder die door het hek in de richting van de kliniek reed.

Ik had een aantal patiënten uit rijke families, dus stond ik niet lang stil bij het feit dat er een nieuwe patiënt werd gebracht in een luxe limousine. Hoewel ik me niet speciaal heb verdiept in die kwestie, wil ik je toch vertellen dat ik geloof dat rijke mensen zich meer generen voor hun geesteszieke verwanten, vooral - helaas - ouders voor hun eigen kinderen. Ze willen ze zo gauw mogelijk hier afzetten en pretenderen dat ze ergens anders verblijven.

Later ontdekte ik dat dat precies was wat je grootmoeder had gedaan. Ze vertelde de mensen in Palm Beach, want daar woonden je moeder en grootmoeder, dat haar dochter Grace weer was gaan studeren, maar nu aan een universiteit buiten de staat. Je moeder vertelde me later dat Palm Beach een van die plaatsen was waar mensen elkaar leugens kunnen vertellen, in het vertrouwen dat ze als waarheid zullen worden geaccepteerd, althans aan de oppervlakte. Zoals zij het uitdrukte: 'Het is gewoon hoffelijk om te geloven in andermans fantasieën. Hoe rijker ze zijn, hoe meer ze in de kerstman geloven.'

Wat kon ze toch slim zijn, vind je niet?

Ik zag hoe zij en je grootmoeder uit de lange, zwarte limousine stapten. Je grootmoeder droeg een elegante roze-met-witte hoed en zag eruit of ze naar een of andere chique liefdadigheidsbijeenkomst ging. Haar oorhangers vingen het zonlicht op en glinsterden als kleine sterren die ze uit de nachtelijke lucht van Florida kon hebben geplukt. Zelfs door het raam van mijn kantoor kon ik zien dat ze een aantrekkelijke vrouw was, lang en statig met het figuur en de houding van een mannequin. Als ze enige schaamte voelde, dan was ze niet van plan dat de wereld te tonen.

Je moeder was moeilijk te beoordelen van een afstand, maar die dag extra moeilijk omdat ze met gebogen hoofd liep, haar schouders naar voren, haar armen heel dicht tegen haar lichaam en haar handen over elkaar geslagen. Het was geen ongebruikelijke houding voor een van mijn patiënten. Je komt hier niet omdat je over-loopt van zelfvertrouwen.

Je moeder en grootmoeder verdwenen uit het gezicht toen ze naar de voordeur liepen. De chauffeur volgde met de koffers van je moeder. Ik leunde achterover en ging verder met het bestuderen van haar medische dossier, dat haar dokter in Palm Beach, een vriend van me, dokter Anderson, me had gestuurd. Ik zal je niet vervelen met de medische terminologie, de analyse en wat dies meer zij. Ik zal ermee volstaan je te vertellen dat je moeder bij me kwam na een mislukte zelfmoordpoging, maar er waren factoren die erop wezen dat ze zich niet volledig bewust was geweest van de betekenis van haar daad. Ik zal het later uitleggen en ik beloof je dat ik niet te technisch zal zijn.

Terwijl je moeder werd opgenomen, een procedure die een lichamelijk onderzoek, het noteren van de medicatie enzovoort inhield, werd je grootmoeder naar mijn kantoor gebracht. Gewoonlijk spreek ik zo snel mogelijk met iemand van de naaste familie, liefst voordat ik de patiënt ontmoet. Het leren kennen van de ouders, broers, zusters, tantes, wie dan ook, van een patiënt, helpt me te begrijpen welke sociale en milieuomstandigheden invloed kunnen hebben op de patiënt.

Neem me niet kwalijk dat ik zo uitvoerig over mijn werk schrijf. Ik probeer nu niet de arts te zijn maar je vader, en ik neem aan dat je inmiddels wel begrepen hebt dat ik je niet schrijf als je stiefvader. Ik schrijf je als je biologische vader. Ik ben je vader, Willow, in ieder opzicht, in elke zin van het woord. Je moeder is niet verkracht door een of andere assistent, zoals je maar al te vaak van je stief-moeder te horen hebt gekregen, en ik heb je niet mee naar huis genomen omdat ik me schuldig voelde dat er iets dergelijks in mijn kliniek was voorgevallen.

Ik heb je al verteld dat ik verliefd was op een van mijn patiënten, je moeder. Ik moet je nu vertellen hoe iets dergelijks een man kon overkomen die er zijn hele professionele leven prat op is gegaan dat hij objectief was, correct, afstandelijk, in de allereerste plaats de dokter was. Je moeder leerde me dat dat niet per se de beste manier was, de beste manier om mijn patiënten te helpen. Feitelijk, m'n lieve Willow, werden de dingen omgekeerd tussen je moeder en mij. Tegen het eind voelde ik me vaak meer de patiënt en sprak je moeder tegen me met een grotere wijsheid dan ik haar had toegedacht.

Maar laat ik ophouden met praten over wat er gebeurd is en vertellen hóé het gebeurd is.

Je grootmoeder, Jackie Lee Montgomery, kwam mijn kantoor binnen. Ik kan beter zeggen, stormde mijn kantoor binnen, want ze was een zelfverzekerde, dominerende persoonlijkheid. Ze bekeek alles op de manier van iemand die erover dacht de kliniek te kopen. Ik moest even glimlachen, maar een glimlach die ik geleerd had te verbergen onder wat jij altijd noemde mijn 'doktersmasker'. Met niet meer dan een nauwelijks merkbare trilling van mijn mondhoeken hield ik me voor: Claude De Beers, ik zou er maar voor zorgen de puntjes op de i te zetten als je met die vrouw spreekt.

Mijn receptioniste, Edith Hamilton, bracht haar binnen en kondigde haar bij de deur aan.

'Dit is mevrouw Montgomery, dokter De Beers,' zei ze en deed een stap achteruit terwijl ze de deur zachtjes achter zich dichtdeed.

Ik stond snel op om je grootmoeder te begroeten, die haar hand uitstak als een koningin die verwacht met een handkus te worden ontvangen.

'Jackie Lee Montgomery,' zei ze met opgeheven hoofd en haar blik strak op mij gericht.

'Gaat u zitten,' zei ik, terwijl ik een stoel iets verder van het bureau vandaan schoof, als een heer die aan de eettafel een stoel uitschuift voor een dame. Het was onzin dat ik dat deed, maar die uitwerking had je grootmoeder op me. Later heb ik erom gelachen met Grace. Ze vertelde me dat haar moeder 'een Palm Beacher' was geworden. Dat was haar uitdrukking voor alle veranderingen die de rijkdom en het societyleven in de persoonlijkheid van je grootmoeder hadden gewrocht.

'Het breekt mijn hart dat ik mijn dochter hier moet brengen, al heb ik nog zulke prachtige referenties en aanbevelingen gekregen met betrekking tot u en uw psychiatrische kliniek, en zijn het gebouw en de ligging nog zo mooi,' begon je grootmoeder Jackie Lee.

'Ik begrijp het, mevrouw Montgomery,' zei ik terwijl ik ging zitten.

'U zult zich misschien afvragen waarom ik niet weer de naam van mijn eerste man of zelfs mijn meisjesnaam heb aangenomen. Mijn dochter hield erg veel van mijn tweede man, Winston Montgomery. Hij adopteerde haar en gaf haar zijn naam, en het leek me eenvoudiger, om een eventuele verwarring te vermijden...'

'Natuurlijk.'

'Ik wilde u dat meteen vertellen,' zei ze.

'Ik begrijp het volkomen,' zei ik. 'Ik vind het een verstandig besluit.'

'Ik heb nooit de naam willen houden van mijn derde man,' zei ze. Ze kneep haar lippen zo stevig op elkaar, dat er zich kleine witte plekjes vormden bij haar mondhoeken. 'Dokter Anderson heeft me verteld dat hij u alle gegevens heeft verstrekt, dus u bent op de hoogte van al die verschrikkingen, neem ik aan.'

'Enigszins, ja.'

Ze maakte haar tas open en haalde er een zijden zakdoekje met strookjes uit en bette haar ogen ermee, ook al zag ik geen tranen.

'Ik heb mijn best gedaan het te verwerken. Wat kun je van een vrouw verwachten als ze hoort dat haar man haar dochter heeft verleid, verkracht zelfs, in hun eigen huis, feitelijk onder haar ogen?'

'Het is iets verschrikkelijks,' gaf ik toe.

'En Grace,' zei ze hoofdschuddend en zuchtend, 'die haar zwangerschap al die tijd voor me verborgen hield tot het veel te laat was om er nog iets aan te doen.' Ze zweeg even en keek me scherp aan terwijl ze zich enigszins naar voren boog. 'Kunt u me dat verklaren? Dokter Anderson heeft me nooit een redelijke verklaring voor haar gedrag gegeven.'

'Tja, zonder dat ik Grace heb gesproken en haar problemen onderzocht, is dat natuurlijk moeilijk, mevrouw Montgomery. Ik kan u een paar klassieke redenen geven, die heel goed haar beweegredenen kunnen zijn.'

'Wat? Welke reden kan iemand hebben voor een dergelijk gedrag?' snauwde ze bijna.

'Ten eerste is er natuurlijk het schuldbesef. Maar al te vaak neemt een vrouw volledig of grotendeels de verantwoordelijkheid op zich voor dergelijke dingen. Sommige mannen dringen een vrouw vaak dat gevoel op om hun eigen schuldgevoel en verantwoordelijkheid te verlichten.'

'Zo is hij wel!' zei ze knarsetandend.

'En als het een gevoelige jonge vrouw is die al een andere mentale crisis heeft doorgemaakt, is ze nog ontvankelijker voor dergelijke drogredenen.'

'Drogredenen. Precies,' zei ze. Ze knikte, en haar gezicht klaarde op omdat ik begrip had voor haar situatie en met haar meevoelde.

'Als je dat allemaal in gedachten houdt, zou het heel goed mogelijk zijn dat het minder het verbergen van haar zwangerschap was dan een totale zelfontkenning.'

'Wat bedoelt u met totale zelfontkenning?'

'Jezelf proberen te overtuigen dat het niet waar is, de symptomen negeren en daarin lang genoeg slagen om te rechtvaardigen dat ze zo lang heeft gewacht met het u te vertellen, ook al is het

nog zo moeilijk voor u om dat te begrijpen, mevrouw Montgomery.'

'Jackie Lee, alstublieft.'

'Jackie Lee. Je dochter kan dus echt geloofd hebben dat ze niet zwanger was.'

'Waanzin, volslagen waanzin. Ze hoort hier duidelijk thuis.'

'Uit een aantekening in haar dossier maakte ik op datje het later hebt aangemoedigd door te pretenderen dat het jouw kind was. Heb ik gelijk dat je daadwerkelijk een zwangerschap hebt gesimuleerd om mensen daarvan te overtuigen?'

Ze keek verbaasd op dat ik dat wist, maar het was iets dat in het oog sprong in dokter Andersons rapport.

'Ik heb voor haar gedaan wat ik kon,' snauwde ze. 'Ik beschermde haar. U weet niet hoe wreed en gemeen de mensen daar zijn. Het was al moeilijk genoeg om een fatsoenlijke man voor haar te vinden met wie ze een relatie kon opbouwen. Stelt u zich eens voor wat dit soort kwalijk nieuws zou hebben uitgericht. Dan had ik haar net zo goed naar Somalië kunnen sturen of een andere godverlaten plaats.'

Ik knikte alleen maar. Sommige mensen vatten dat op als instemming, en op dit moment leek het me beter haar te laten aannemen dat ik alles wat ze had gedaan goedkeurde. Het is mijn ervaring dat als je ouders - zeker ouders - niet hun eigen conclusies laat trekken met betrekking tot hun verantwoordelijkheid voor de ziektes en problemen van het kind, ze kwaad worden en weigeren je woorden te accepteren. Acceptatie is het begin van herstel.

Daar ga ik weer, ik speel weer de dokter. Sorry.

Toen ik had gelezen wat hij over Jackie Lee's gedrag had geschreven, heb ik natuurlijk met hem erover gesproken, en hij vertelde me een paar details over Jackie Lee's schijnvertoning. Hij vertelde me dat ze zo verdiept raakte in haar pogingen om het publiek voor de gek te houden, dat ze, meende hij, het zelf was gaan geloven. Korte tijd althans. Hij geloofde dat het in hoge mate had bijgedragen tot Grace' huidige depressie en introversie. Eigenlijk, zoals hij het gedrag van je grootmoeder beschreef, klonk het alsof zij hier had moeten komen als de patiënte en nietje moeder.

Hij maakte zich nu zorgen over het kind, de kleine jongen, die Linden heette en opgroeide in het geloof dat zijn grootmoeder zijn moeder was. Dokter Anderson hoopte dat ik Grace geestelijk weer voldoende in evenwicht zou kunnen krijgen om terug te keren en haar eigen kind op te eisen, in hun beider belang. Het oefende natuurlijk een druk uit op mijn behandeling, en was een belangrijke reden waarom ik haar liet gaan. Geen van beiden konden we egoïstisch genoeg zijn om Linden zijn moeder te ontnemen. (De tranen springen in mijn ogen terwijl ik dit schrijf, haar liet gaan, want, zoals je zult begrijpen, was dat precies wat ik moest doen.)

'Ja,' antwoordde ik na een ogenblik. 'Ik weet zeker dat je een goede reden had om te doen watje gedaan hebt, Jackie Lee.'

Dat beviel haar, en blijkbaar ook dat ik was opgehouden met haar mevrouw Montgomery te noemen.

'Precies.' Ze zweeg even, bette weer haar ogen en keek me aan. Haar gezicht werd somber en ernstig. 'U denkt niet dat het iets te maken had met wat ze... wat ze heeft geprobeerd zichzelf aan te doen?'

'Ik kan beter wachten tot ik begin met mijn onderzoek voordat we enige conclusies trekken. Ik zou je niet veel helpen met een lukrake analyse, Jackie Lee. Geef me de tijd.'

'Ik weet dat dokter Anderson gelooft dat het zo is. Ik kon het aan zijn gezicht zien als hij er met me over sprak,' zei ze met een zelfgenoegzaam lachje. Toen zuchtte ze zo diep, dat ik dacht dat haar hart op springen stond. 'Ze was vroeger zo'n vrolijk en blij kind. Toen haar vader nog leefde, vóór dat afschuwelijke ongeluk met zijn helikopter, was hij verzot op haar en zij verafgoodde hem. Ik heb hem altijd gezegd dat hij haar verwende, niet met cadeaus maar met liefde. Je kunt iemand ook te veel liefde geven, weet u.

'"Grace zal nooit van een man kunnen houden omdat ze hem altijd met jou zal vergelijken, en hij zal nooit tegen je op kunnen," waarschuwde ik hem, maar hij luisterde niet, en dat is dus precies wat er gebeurd is.'

Ze boog zich naar me toe.

'Weet u, ze heeft niet één bevredigende relatie gehad, en ze is al in de twintig!'

'Dat is niet zo ongewoon, Jackie.'

'Jackie Lee.'

'Sorry. Jackie Lee. Helemaal niet ongewoon, vooral tegenwoordig niet,' zei ik zacht.

'Voor Grace wél. Wacht maar tot u haar ziet. Ze is een heel aantrekkelijke jonge vrouw als ze dat wil. Op het ogenblik ziet ze eruit als een verzopen kat, maar als ze haar haar heeft laten doen, zeker door mijn kapper, en ze trekt een van haar designeroutfits aan en maakt zich behoorlijk op, dan is ze een filmsterretje. Ik heb gezien hoe de mannen naar haar keken op liefdadigheidsbijeenkomsten en party's.

'Maar ze stuurde ze altijd om een of andere reden het bos in,' ging ze op trieste toon verder. Ze staarde me een ogenblik aan. 'U weet wat ze gelooft, hè? Ik neem aan dat het in het rapport staat dat dokter Anderson u heeft gestuurd.' Ze knikte naar het dossier dat op mijn schoot lag alsof het een crimineel politierapport was in plaats van het verslag van een arts.

Ik gaf geen antwoord. Ik wilde niets onthullen van de inhoud van dokter Andersons rapport.

'U hoeft het niet te lezen. Ik zal het u wel vertellen. Ze gelooft dat er een vloek op haar rust, dat iedereen die van haar houdt of van wie zij houdt iets verschrikkelijks zal overkomen. Ze zal u er ongetwijfeld alles over vertellen, over al haar slachtoffers.' Ze gooide haar hoofd achterover en rolde dramatisch met haar ogen.

'We zullen proberen haar anders over zichzelf te laten denken,' zei ik.

Ze hield haar adem in en ging recht overeind zitten.

'Ja. Nou, wat denkt u ervan? Kunt u haar genezen? Zal ze ooit een normale vrouw worden en trouwen en een gezin hebben?' vroeg ze.

'Ik hoop het, Jackie Lee. Het is mijn bedoeling dat te bereiken, ja. Natuurlijk moet ze een zoon verzorgen en opvoeden.'

'Verzorgen en opvoeden,' mompelde ze. 'Tja, ik kan hem moeilijk de deur uitzetten en hem voor de wolven gooien, wel? Voorlopig zal ik zijn moeder blijven.'

'Dat zou hem op den duur misschien kwaad kunnen doen, Jackie Lee. Misschien moet je er eens over denken hem geleidelijk de waarheid te laten weten,' opperde ik voorzichtig.

'Ja, nou ja, we zien wel. Ik wil hem geen beloftes doen die nooit nagekomen zullen worden. Ik weet hoe geestesziek mensen kunnen zijn, hoe hun herstel slechts schijn kan zijn of tijdelijk, vooral iemand in haar conditie. Ik heb er een aantal artikelen over gelezen.'

'Daarover bestaat veel verkeerde informatie, Jackie Lee. Misschien is het oude adagium "een klein beetje informatie is gevaarlijk", meer dan wat ook in dit geval van toepassing. Heb geduld en gun het allemaal wat tijd.'

'Tijd. Precies. Hoe vaak moet ik hier komen?' vroeg ze - eiste meer dan ze vroeg, leek me.

'Voorlopig niet,' zei ik. 'Laten we zien hoe het gaat, en dan bel ik

je'

Ze leek tevreden met dat antwoord.

'Ik dacht dat Grace zou protesteren of ruziemaken over haar vertrek hierheen, maar ze heeft zelfs niet de geringste weerzin getoond.'

'Dat is goed,' zei ik.

'Goed? Niemand wil hier toch naartoe? Hoe kan dat nou goed zijn?'

'Misschien beseft ze dat ze hulp nodig heeft. Dat is goed, Jackie Lee. Je moet inzien dat er een probleem bestaat voordat we het kunnen oplossen.'

'Hm,' zei ze. 'Misschien. U weet wat ze gedaan heeft? U weet dat ze midden in de nacht van de steiger is gesprongen en ons later vertelde dat ze aan boord van een schip ging met haar overleden vader? Ze zou verdronken zijn als we ons niet hadden gerealiseerd wat ze had gedaan!'

'Als mensen zo getroebleerd zijn, verliezen ze hun greep op de werkelijkheid, weten niet meer wat echt is en niet echt. We leven allemaal een beetje in een illusie,' zei ik, 'maar het verschil is dat wij weten wanneer we terug moeten komen in de realiteit.'

'Zij niet,' zei ze bits.

'Dat komt wel,' zei ik, haar nu strak aankijkend.

'Ik hoop het,' zei ze wat vriendelijker. 'Moet ik terug om afscheid van haar te nemen?'

'Beter van niet, denk ik. Misschien is de beste manier om stilletjes weg te gaan. Ze is hier in goede handen. Zoals je weet heb ik een uitstekende staf, en we zien niet graag dat verwanten de patiënten op enigerlei wijze het gevoel geven dat ze in de steek worden gelaten.'

'Dat doe ik niet,' reageerde ze scherp.

'Nee, natuurlijk niet, maar iemand die al lijdt aan verkeerde opvattingen, zelfverachting, verlies van identiteit...'

'Ja, u zult wel gelijk hebben. U weet meer dan ik.' Ze stond op.

'Ik loop zover met je mee,' zei ik.

'Het is een heel mooi gebouw. Ik bedoel, de locatie, de wilgen, de rivier vlakbij, het park.'

'De natuur is een krachtige genezer,' zei ik.

'Als dat waar was, zou je denken dat de zee dat voor haar had moeten zijn. We woonden aan het strand.'

'Misschien had de zee andere gevoelswaarden, andere betekenissen voor haar.'

'Haar vader is neergestort in de zee, maar we hebben er nooit over gesproken,' zei ze. 'O, het is allemaal zo gecompliceerd. Het duizelt me.'

'Maak je geen zorgen, we komen hier wel uit,' zei ik. 'Wil je de rest van onze kliniek zien, onze faciliteiten?'

'Nee,' zei ze snel. 'Het spijt me, het is geen gebrek aan belangstelling, maar ik raak gedeprimeerd als ik al die gestoorde mensen zie, vooral de jongeren. Ik begrijp niet hoe u dit werk kunt volhouden, dokter. Hoe doet u dat?'

'Je denkt eraan dat je ze helpt, ziet ze hier weer vertrekken als productieve mensen, zo doe je dat.'

Ik bracht haar naar de wachtende limousine. Zodra de chauffeur haar zag, sprong hij op en haastte zich om het portier voor haar open te houden. Ze straalde die commanderende houding voortdurend uit.

'Dit is niet gemakkelijk voor me,' zei ze bij de auto, achteromkijkend naar de kliniek en diep ademhalend. 'Ze is mijn enige kind. Behalve die arme Linden natuurlijk.'

'Ik begrijp het,' zei ik.

'Ik blijf er maar aan denken hoe gelukkig we waren toen ons leven zo chaotisch was, toen we van de ene marinebasis naar de andere verhuisden, mijn man volgden in zijn carrière, nooit ergens echt wortel schoten. Ze salueerden altijd naar elkaar, weet u,' ging ze verder. 'Met twee vingers. Ze deed het al toen ze pas twee was, en hij vond het zo grappig en lief dat hij het nooit vergat en altijd op dezelfde manier teruggroette.'

Ik glimlachte.

Ze huilde nu echt, en ik dacht dat ze onder de muur die ze om zich heen had opgetrokken, misschien om te overleven in de wereld waarin ze nu verkeerde, nog een heel warm, liefhebbend ander ego had, dat wanhopig trachtte zich te laten horen. Als we eerlijk zijn ten opzichte van onze eigen emoties, hebben we de meeste kans op geluk, Willow. Vergeet dat nooit.

Ik drukte zachtjes haar hand.

Ze keek me nog één keer aan en fluisterde: 'Zorg goed voor mijn kindje.'

Toen stapte ze in die luxueuze, glanzende zwarte limousine met de getinte ramen. Ik had echt medelijden met haar. Ze leek erin opgesloten, weggestopt. De kliniek en ik werden weerspiegeld in de ramen. Ik zag haar niet meer en enkele ogenblikken later reden ze weg.

Ik keek haar na en liep vastberaden terug naar de kliniek om het monster dat in de getroebleerde geest van je moeder huisde, te bestrijden.