38.

Na de maaltijd kondigde Losaduna aan dat er iets werd aangeboden bij de Ceremoniële Vuurplaats. Ayla en Jondalar begrepen het woord niet, maar kwamen er spoedig achter dat het om een drank ging die warm werd uitgedeeld. De smaak was aangenaam en vaag bekend. Ayla dacht aan een soort vruchtesap dat men even had laten gisten en met kruiden op smaak had gebracht. Ze was verrast van Solandia te horen dat het voornaamste bestanddeel berkesap was, hoewel vruchtesap ook tot het recept behoorde.

De smaak bleek bedrieglijk. De drank was veel sterker dan Ayla dacht en toen ze ernaar vroeg, vertrouwde Solandia haar toe dat vooral de kruiden de drank zijn kracht gaven. Ayla begreep direct dat die vaag bekende smaak van alsem artemisia afkomstig was, een heel sterk kruid, dat gevaarlijk kon zijn als het te veel werd gebruikt of als men het te vaak dronk. Het kruid was moeilijk te onderscheiden door de smakelijke en zeer geurige lievevrouwebedstro en andere toegevoegde aroma's. Ze vroeg zich af wat er nog meer inzat en proefde de drank aandachtiger om te proberen hem te analyseren.

Ze vroeg Solandia naar dat krachtige kruid en sprak over de mogelijke gevaren. De vrouw legde uit dat de plant, die zij absint noemde, zelden werd gebruikt, alleen in de speciale drank op Moederfeesten. Omdat het een gewijde drank was, wilde Solandia eigenlijk niet de samenstelling onthullen, maar Ayla's vragen waren zo nauwkeurig en zij bleek er zoveel verstand van te hebben, dat ze wel moest antwoorden. Ayla ontdekte dat de drank helemaal niet was wat hij leek. Ze dacht eerst dat het een eenvoudig, lekker, zacht drankje was, maar het bleek een sterk, ingewikkeld mengsel, dat was gericht op ontspanning, spontaniteit en warme onderlinge beïnvloeding, en dat was precies wat men nastreefde op een Feest om de Moeder te Eren.

Naarmate er meer mensen van de Grot in de Ceremoniële Vuurplaats kwamen, ontdekte Ayla aanvankelijk bij zichzelf een veel sterker bewustzijn door al dat proeven, maar dat maakte al snel plaats voor een aangenaam, loom, warm gevoel, en ze vergat dat ze bezig was de drank te analyseren. Ze zag Jondalar en verscheidene anderen met Madenia praten, en plotseling ging ze bij Solandia weg en liep naar het groepje toe. Alle mannen die er stonden zagen haar aankomen en bewonderden wat ze zagen. Ze glimlachte toen ze naderde en Jondalar voelde de sterke liefde die haar glimlach altijd opriep. Het zou niet makkelijk zijn Losaduna's instructies op te volgen en haar aan te moedigen het Moederfeest ten volle te ervaren,

zelfs niet na de ontspannende drank die de Ene Die de MoederDient hem bijna had gedwongen te drinken. Hij hield zijnadem in en dronk het restant uit zijn beker in één keer op.

Filonia en vooral haar metgezel Daraldi, die ze eerder hadontmoet, begroetten Ayla hartelijk.

'Je beker is leeg,' zei hij en schepte meteen een lepel vol uiteen houten kom en vulde Ayla's beker.

'Je mag de mijne ook vullen,' zei Jondalar, op overdrevenjoviale toon. Losaduna merkte dat de man geforceerd vriende-lijk deed, maar dacht dat de anderen daar niet veel aandachtaan zouden schenken. Toch was er één die het merkte. Aylakeek naar hem en zag zijn kaak trekken, en wist dat hem ietsdwarszat. Ze zag ook hoe Losaduna hem even observeerde enbegreep dat iets tussen hen gaande was, maar de drank begonte werken en ze verdrong het hele voorval om er misschien laternog eens over na te denken. Plotseling klonk er tromgeroffel inde gesloten ruimte.

'Het dansen begint!' zei Filonia. 'Kom mee, Jondalar. Ik zalje de passen leren.' Ze nam zijn hand en leidde hem naar hetmidden van de ruimte.

'Madenia, ga ook mee,' drong Losaduna aan.

'Ja,' zei Jondalar. 'Kom ook. Ken jij de passen?' Hij glim-lachte naar haar en Ayla kreeg de indruk dat hij zich ontspan-de.

Jondalar had de hele dag met Madenia gepraat en haar veelaandacht geschonken en, hoewel ze verlegen was en niets durf-de te zeggen, was ze zich scherp bewust geweest van de aanwe-zigheid van de lange man. Telkens als hij met zijn dwingendeogen naar haar keek, had ze haar hart sneller voelen kloppen.Toen hij haar hand nam om haar naar de dansvloer te brengen,voelde ze een tinteling van kou en warmte tegelijk, ze had geenweerstand kunnen bieden, al had ze dat geprobeerd.

Filonia fronste even, maar glimlachte toen naar het meisje.'We kunnen hem samen de passen leren,' zei ze terwijl ze hennaar de dansvloer bracht.

'Mag ik je laten zien...' begon Daraldi tegen Ayla, juist ophet moment dat Laduni zei: 'Ik zou heel graag...' Ze lachten enprobeerden elkaar een kans te geven iets te zeggen.

Ayla's glimlach was voor hen beiden. 'Misschien kunnen jul-lie samen mij de passen laten zien,' zei ze.

Daraldi knikte instemmend en Laduni schonk haar een blijegrijns, toen ze ieder een van haar handen namen om haar naarde plek te brengen waar de dansers zich verzamelden. De men-

sen gingen in een kring staan en de bezoekers werden enkelerondpassen getoond. Toen klonken de tonen van een fluit enaven ze elkaar een hand. Ayla werd overrompeld door dieklank. Ze had geen fluit meer gehoord sinds Manen op de Zo-merbijeenkomst van de Mamutiërs op de fluit had gespeeld.Was dat nog geen jaar geleden dat ze die Bijeenkomst haddenverlaten? Het leek zo ver weg, en ze zou hen nooit weerzien.

Ze slikte tranen weg bij die gedachte, maar het dansen begonen ze had geen tijd voor aangrijpende herinneringen. Aanvan-kelijk was het ritme makkelijk te volgen, maar het werd snelleren ingewikkelder naarmate de avond vorderde. Ayla was on-miskenbaar het middelpunt van alle aandacht. Elke man vondhaar onweerstaanbaar. Ze drongen om haar heen en probeer-den allemaal haar aandacht te krijgen door het maken van be-dekte toespelingen en het doen van overduidelijke uitnodigin-gen, verpakt als grapje. Jondalar flirtte voorzichtig met Made-nia en duidelijker met Filonia, maar hij was zich heel bewustdat iedereen om Ayla heen draaide.

Het dansen werd ingewikkelder, met moeilijke passen en hetverwisselen van plaatsen. Ayla danste met iedereen. Ze lachteom hun grappen en dubbelzinnige opmerkingen als mensen dedans verlieten om hun bekers weer te vullen of wanneer paar-tjes zich in een afgelegen hoekje terugtrokken. Laduni sprongin het midden en gaf een energieke solovoorstelling. Aan heteind kwam zijn gezellin met hem meedoen.

Ayla had dorst en verschillende mensen liepen met haar meeom een drankje te halen. Daraldi bleef naast haar lopen.

'Ik wil hier ook graag wat van drinken,' zei Madenia.

'Het spijt me,' zei Losaduna en legde zijn hand over haar be-ker. 'Jij hebt je Riten van het Eerste Genot nog niet gehad,meisje. Jij zult het met thee moeten doen.' Madenia fronste enstribbelde tegen, maar ging toch een beker van het onschuldigevocht halen dat ze tot dusver had gedronken.

Losaduna was niet van plan haar de privileges van hetvrouw-zijn toe te staan, als ze de plechtigheid niet had doorge-maakt die iemand het vrouw-zijn verleende, en hij deed allesom haar aan te moedigen met dat belangrijke ritueel in te stem-men. Tegelijkertijd liet hij iedereen goed weten dat ze was ge-zuiverd en weer haar oude zelf was geworden niettegenstaandehaar vreselijke ervaring, en dat ze was onderworpen aan dezelf-de beperkingen en moest worden behandeld met dezelfde zorgen aandacht als andere meisjes die op het punt stonden vrouwte worden. Hij dacht dat dit de enige manier was waardoor zevolledig zou kunnen herstellen van de gewetenloze aanval enherhaalde verkrachtingen die ze had ondergaan.

Ayla en Daraldi stonden als laatsten te drinken, terwijl deanderen zich her en der verspreidden. Uiteindelijk bleven zij al-

leen over. Hij begon tegen haar te praten.

'Ayla, je bent zo mooi,' zei hij.

In haar jeugd was ze altijd lang en lelijk geweest en hoe vaakJondalar ook had gezegd dat ze mooi was, ze dacht dat hij datzei omdat hij van haar hield. Ze vond zichzelf niet mooi en wasverbaasd.

'Nee,' zei ze lachend. 'Ik ben niet mooi!'

Haar antwoord bracht hem van zijn stuk. Dat had hij nietverwacht.

'Maar... maar, dat ben je wel,' zei hij.

Daraldi had al de hele avond geprobeerd haar belangstellingte wekken, haar conversatie was vriendelijk en warm en ze ge-noot zichtbaar van het dansen dat ze met natuurlijke sensuali-teit deed, waardoor zijn pogingen nog werden aangemoedigd,maar hij was er niet in geslaagd de bijzondere vonk te latenoverspringen die naar verdere avances leidde. Hij wist dat hijniet onaantrekkelijk was, en nu was het Moederfeest, maar hijslaagde er niet in zijn verlangens kenbaar te maken. Hij besloothet te proberen met een directere benadering.

'Ayla,' zei hij en legde zijn arm om haar middel. Hij voeldehaar even verstijven, maar hield vol en boog zich om in haaroor te fluisteren. 'Je bent mooi!'

Ze keerde zich naar hem toe en in plaats van zich in een ge-willige reactie naar hem toe te buigen, trok ze zich terug. Hijlegde zijn andere arm om haar middel om haar naar zich toe tehalen. Ze leunde achterover met haar handen op zijn schoudersen keek hem recht aan.

Ayla had de werkelijke betekenis van het Moederfeest nietbegrepen. Ze had gedacht dat het een gezellig, vriendelijk sa-menzijn was, al spraken de mensen over het 'eren' van de Moe-der en zij wist wat dat meestal betekende. Toen ze paartjes,soms drie of meer tegelijk zag verdwijnen naar de donkere uit-hoeken bij de schotten van dierehuid, kreeg ze een vaag idee,maar ze wist pas echt wat Daraldi bedoelde toen ze hem aan-keek en ze zijn verlangen van zijn gezicht kon aflezen.

Hij trok haar naar zich toe en leunde voorover om haar tekussen. Ayla voelde een zekere warmte voor hem en reageerdemet enig gevoel. Zijn hand vond haar borst en hij probeerdeonder haar tuniek te grijpen. Hij was aantrekkelijk en het ge-voel was niet onaangenaam. Zij was ontspannen en in eenstemming om toe te geven, maar ze wilde nog wat tijd hebbenom na te denken. Het was moeilijk om weerstand te bieden,haar geest was niet geheel helder. Toen hoorde ze ritmischeklanken.

'Zullen we naar de dansers teruggaan?' vroeg ze.

'Waarom? Er dansen niet veel mensen meer.'

'Ik wil een Mamutische dans doen,' zei ze. Hij stemde toe.

Ze had gereageerd, hij kon nog wachten.

Toen ze in het midden van de ruimte kwamen, zag Ayla datJondalar daar nog was. Hij danste met Madenia en hield haarbeide handen vast om haar een pas die hij van de Sharamudiërshad geleerd te laten zien. Filonia, Losaduna, Solandia en ande-ren stonden daar dichtbij en klapten in hun handen; de fluit-speler en de man die het ritme had getrommeld, hadden gezel-linnen gevonden.

Ayla en Daraldi begonnen ook in hun handen te klappen. Zeving een blik van Jondalar op en ging op de manier van de Ma-mutiërs op haar dijen slaan in plaats van in haar handen te klap-pen. Madenia bleef staan om te kijken en deed een stap achter-uit toen Jondalar met Ayla ging meedoen met een ingewikkelddij en-klap ritme. Spoedig bewogen ze samen en dansten even la-ter achteruit en om elkaar heen, en bekeken elkaar over hunschouders. Toen ze weer tegenover elkaar stonden, grepen ze el-kaars handen. Vanaf het moment dat ze zijn blik had opgevan-gen, zag Ayla niemand meer behalve Jondalar. De warmte envriendelijkheid die ze voor Daraldi had gevoeld, gingen verlo-ren in haar overweldigende antwoord op zijn begeerte, verlan-gen en liefde in die blauwe, blauwe ogen die haar aankeken.

Iedereen kon zien hoe hecht de band was die hen verbond.Losaduna keek even aandachtig naar hen en knikte bijna on-merkbaar. Het was duidelijk dat de Moeder Haar wensen ken-baar maakte. Daraldi haalde zijn schouders op en glimlachtenaar Filonia. Madenia's ogen werden wijder van spanning. Zevoelde dat ze van iets zeldzaams en heel moois getuige was.

Toen Ayla en Jondalar met dansen ophielden, waren ze in el-kaars armen en ze waren iedereen om zich heen vergeten. So-landia begon te klappen en al snel deden degenen die er nog wa-ren met dit applaus mee. Eindelijk drong het geluid tot hendoor. Ze lieten elkaar los en voelden zich verlegen.

'Ik geloof dat er nog een paar bekers drank zijn,' zei Solan-dia. 'Zullen we die opmaken?'

'Dat is een goed idee!' zei Jondalar met zijn arm om Aylaheen. Hij was niet van plan haar los te laten.

Daraldi tilde de grote houten kom op om het restant van despeciale drank uit te schenken en keek naar Filonia. Ik bof ei-genlijk verschrikkelijk, dacht hij. Ze is een mooie vrouw enheeft twee kinderen bij mijn vuurplaats gebracht. Dat het van-daag Moederfeest was, betekende niet dat hij Haar met iemandanders dan zijn gezellin moest eren.

Jondalar dronk zijn drank in één teug op, zette zijn bekerneer, tilde Ayla plotseling op en droeg haar naar hun bed. Zvoelde zich vreemd duizelig, vol blijdschap, alsof ze aan eeakelig lot was ontsnapt, maar haar blijdschap was niets vergeleken bij die van Jondalar. Hij had de hele avond naar haar gekeken, hij had gezien hoe alle mannen haar wilden bezitten, hijhad getracht haar alle kansen te geven zoals Losaduna had aan-geraden en was er zeker van geweest dat ze ten slotte iemandanders zou kiezen.

Hij had ook verscheidene malen met iemand mee kunnengaan, maar hij wilde niet weggaan voor hij zeker was dat ookzij was verdwenen. Hij was bij Madenia gebleven, wetend datzij nog niet voor een man beschikbaar was. Hij vond het prettigaandacht aan haar te geven, te zien dat ze zich in zijn nabijheidontspande. Hij was dankbaar dat de aanzet tot de vrouw die zezou worden aanwezig was. Hij zou het Filonia nooit kwalijkgenomen hebben als ze met een ander was meegegaan, en zekreeg vele kansen, toch was hij blij dat ze bij hem was geble-ven. Hij had het vreselijk gevonden als hij alleen was geweestwanneer Ayla een ander had gekozen. Ze hadden over allerleidingen gesproken. Thonolan en hun gezamenlijke reizen, hunkinderen, vooral Thonolia, over Daraldi en hoeveel ze van hemhield, maar Jondalar kon er niet toe komen veel over Ayla tezeggen.

Toen ze tenslotte bij hem was gekomen, had hij het nauwe-lijks kunnen geloven. Hij legde haar voorzichtig op hun slaap-plateau, keek haar aan, zag de liefde in haar ogen en voelde eenpijnlijke plek in zijn keel van de tranen die hij wilde bedwin-gen. Hij had alles gedaan wat Losaduna had gezegd, haar allekansen gegeven, zelfs geprobeerd haar aan te moedigen, maarze was naar hem toegekomen. Hij vroeg zich af of dit een tekenvan de Moeder was waarmee Zij wilde zeggen dat als Aylazwanger werd, het een kind van zijn geest zou zijn.

Hij veranderde iets aan de plaats van de afschermende hui-den. Toen ze haar kleren begon uit te trekken, duwde hij haarzachtjes terug. 'Dit is mijn avond,' zei hij. 'Ik wil alles zelfdoen.'

Ze ging weer liggen, knikte glimlachend en voelde al een hui-vering van genot. Achter de huiden zocht hij iets en kwam te-rug met een brandend stokje, waarmee hij een kleine lamp aan-stak die hij in een nis zette. De lamp gaf niet veel licht, maarnet genoeg. Hij begon haar kleren uit te trekken, maar hield in-eens op.

'Denk je dat we hiermee de weg naar de hete bronnen kun-

nen vinden?' vroeg hij op de lamp wijzend.

'Ze zeggen dat een man daar zijn krachten verliest, dat zijnmannelijkheid slap wordt,' zei Ayla.

'Dat gebeurt vanavond niet, dat verzeker ik je,' zei hij meteen grijns.

'Dan lijkt het me leuk,' zei ze.

Ze trokken hun parka's aan, namen de lamp en liepen zacht-

jes naar buiten. Losaduna dacht eerst dat ze gingen plassen, maar er schoot hem iets anders te binnen en hij glimlachte. De hete bronnen hadden hem nooit voor lange tijd geremd. Het warme water gaf hem soms meer controle over zijn lichaam. Losaduna was niet de enige die hen zag.

Kinderen werden nooit van Moederfeesten uitgesloten. Ze leerden de verrichtingen en vaardigheden, die van hen werden verwacht als ze volwassen waren, door naar volwassenen te kijken. Als ze speelden, deden ze vaak hun ouders na, en vóór ze in staat waren tot echte seksuele handelingen, gingen jongens op meisjes liggen, zoals hun vaders, en deden meisjes alsof ze een pop ter wereld brachten, naar het voorbeeld van hun moeders. Kort nadat ze geslachtsrijp waren, stapten ze de volwassen wereld binnen door rituelen die niet alleen de volwassen status gaven, maar ook volwassen verantwoordelijkheden, al werd het kiezen van een metgezel nog verscheidene jaren uitgesteld. Baby's werden op hun eigen tijd geboren, als de Moeder besloot een vrouw te zegenen, maar verrassend genoeg bijna nooit bij heel jonge vrouwen. Alle baby's werden liefderijk ontvangen, verzorgd en bemind door de uitgebreide familie en naaste vrienden die samen een Grot vormden.

Madenia had Moederfeesten meegemaakt zo lang ze zich herinnerde, maar deze keer kreeg het feest een nieuwe betekenis. Ze had naar verschillende paren gekeken toen ze de liefde bedreven - het leek niemand pijn te doen, niet zoals haar pijn was gedaan, zelfs niet als bepaalde vrouwen verscheidene mannen meenamen - maar ze had de meeste belangstelling voor Ayla en Jondalar. Zodra die de grot verlieten, trok ze haar parka aan en volgde hen.

Ze liepen naar de dubbelwandige tent en gingen het tweede, afgescheiden deel binnen, waar ze meteen van de dampige warmte genoten. Even stonden ze rond te kijken en zetten toen de lamp op het verhoogde aarden altaar. Ze trokken hun buitenste parka's uit en gingen op de wollige kussens zitten die de hele grond bedekten.

Jondalar begon Ayla haar laarzen uit te trekken en deed daarna zijn eigen laarzen uit. Hij kuste haar langdurig en vol liefde, terwijl hij de sluitingen van haar tuniek en ondergoed losmaakte. Hij trok deze over haar hoofd en boog zich voorover om elke tepel te kussen. Hij maakte de bontgevoerde beenkappen los en haar lendendoek en stroopte ze af. Even nam hij de tijd haar donsachtige heuvel te strelen - ze hadden zich geen tijd gegund hun buitenste beenbedekkers aan te doen. Toen trok hij zijn eigen kleren uit en nam haar in zijn armen. Hij vond het heerlijk haar zachte huid tegen de zijne te voelen en wilde haar onmiddellijk bezitten.

Hij leidde haar de dampende poel in en ze dompelden zichonder; daarna gingen ze naar de plek waar je je kon wassen.Jondalar schepte een handvol zachte zeep uit de schaal en be-gon Ayla's rug en haar twee heuvels ermee te masseren, maarvermeed nog haar verleidelijke, warme en vochtige plekjes. Dezeep was glad en glibberig en dat vond hij een prettig gevoel.Ayla sloot haar ogen, voelde zijn handen strelen op de manierwaarvan hij wist dat hij haar het meeste genot gaf. Ze gaf zichover aan zijn heerlijk zachte aanraking, ontvankelijk voor elketintelende sensatie.

Hij nam weer een handvol en wreef ermee over haar benen;hij tilde een voor een haar voeten op en voelde de lichte sidde-ring bij het aanraken van haar voetzolen. Toen draaide hij haarom en bekeek haar voorzijde, maar nam de tijd om haar te kus-sen, zacht en langzaam verkende hij haar lippen en tong envoelde haar reactie. Zijn reactie werd heviger en zijn mannelijk-heid leek een eigen wil te hebben in het streven haar te bereiken.

Met nog wat zeep begon hij haar onder haar armen te masse-ren en gleed met het heerlijke schuim naar haar stevige volleborsten. Hij voelde onder zijn handpalmen de tepels hard wor-den. Als bliksemflitsen schoten de rillingen door haar lichaamtoen hij haar buitengewoon gevoelige tepels aanraakte en deplek diep in haar vond die naar hem verlangde. Toen hij om-laagging naar haar buik en dijen, kreunde ze van zalige ver-wachting. Met nog schuimig zeep aan zijn handen streelde hijhaar plooien en vond haar Genotsplek, waar hij slechts heellicht over wreef. Toen pakte hij de spoelkom, vulde die metwater uit de warme poel en begon dit over haar heen te gieten.Hij goot verscheidene kommen over haar uit alvorens haar te-rug te leiden in het warme water.

Ze gingen op de stenen banken zitten en hielden elkaar vast,de ene warme huid tegen de andere drukkend en gingen zo veronder dat alleen hun hoofden nog boven het water uitstaken.Toen pakte Jondalar Ayla's hand en leidde haar weer uit hetwater. Hij legde haar op de zachte huiden en keek een ogenbliknaar haar hoe zij, gloeiend en nat, op hem lag te wachten.

Tot haar verbazing begon hij haar dijen te spreiden en gingmet zijn tong over de volle lengte van haar plooien. Hij proefdegeen zout, noch haar bijzondere smaak. Dit was nieuw: haar teproeven zonder iets te proeven en terwijl hij van deze nieuweervaring genoot, hoorde hij haar opeens kreunen en roepen.Het was allemaal zo plotseling gekomen en ineens besefte zedat ze klaar voor hem was. Ze voelde haar opwinding steedsgroter worden, een top bereiken, en al snel golfden sidderingenvan genot door haar heen, telkens en telkens weer. Nu proefdehij haar.

Ze stak haar armen naar hem uit en toen hij op haar ging lig-gen en bij haar binnendrong, leidde zij hem. Ze drukte zich opterwijl hij neerdook en ze zuchtten beiden van diepe bevredi-ging. Terwijl hij zich terugtrok, hunkerde zij ernaar hem weerte ontvangen. Hij voelde hoe zijn lid volkomen werd omslotendoor haar volle warme streling en bereikte bijna zijn pulseren-de uitbarsting. Toen hij zich weer terugtrok, wist hij dat hij be-reid was en een hoge kreun ontsnapte aan zijn lippen. Ze duw-de zich tegen hem op en nu was hij klaar nu zijn stuwendekracht losbarstte en ontsnapte en haar diepe bron vulde en zichvermengde met haar warme vochtigheid, en ze schreeuwde devolheid van haar vreugde uit.

Hij bleef enige tijd op haar liggen, omdat hij wist dat ze hetprettig vond op dat moment zijn gewicht op zich te voelen.Toen hij ten slotte naast haar ging liggen, zag hij haar lomeglimlach en kon hij niet anders dan haar kussen. Hun tongenzochten elkaar, zacht en teder, zonder te duwen, en ze kreegopnieuw een gevoel van opwinding. Hij merkte haar verhoogdereactie en reageerde op dezelfde manier. Nu zonder die sterkedrang kuste hij haar mond, haar beide ogen en zocht haar orenen de zachte, kietelige plekjes in haar hals. Zocht lager en vondhaar tepels. Rustig likte hij de ene en nam hem voorzichtig tus-sen zijn tanden, terwijl hij de andere liefkoosde en er zacht inkneep, en dwaalde weer verder, tot ze zich tegen hem aandruk-te, omdat ze steeds meer wilde naarmate haar opwinding groterwerd.

Ook de zijne werd sterker. Zijn uitgeputte mannelijkheid be-gon weer op te zwellen en zodra ze dat voelde, veerde ze over-eind en boog zich erover heen om hem in haar mond te nemenen op te wekken. Hij ging op zijn rug liggen om te genieten vande gevoelens die ze bij hem veroorzaakte. Ze nam hem zoverals ze kon in haar mond, zoog hard, ontspande en liet hem uithaar mond glijden. Ze vond de harde richel aan de bovenkanten wreef snel met haar tong erover; ze duwde de voorhuid watterug en maakte sneller en sneller cirkelende bewegingen methaar tong over de gladde eikel. Hij kreunde bij de vurige gol-ven die door hem heen stroomden. Hij trok haar naar zich toe,zodat ze schrijlings op hem zat, en ging met zijn tong naar haarwarme bloemblaadje om haar te proeven.

Bijna tegelijkertijd voelden ze de spanning stijgen, bij elkaaren bij zichzelf, en toen hij haar weer had geproefd, maakte hijzich los, draaide haar om zodat ze op haar knieën lag, hielpzichzelf bij haar naar binnen en voelde weer haar volle diepte.Ze duwde terug bij elke streling, wiegend, bewegend, diep om-laag en weer omhoog. Ze voelde elk ingaan en elk terugtrekkenen toen kwam het weer, eerst zij en bij de volgende strelingvoelde hij die fantastische golf van de grote Gave van het Ge-not van de Moeder.

Ze vielen neer, uitgeput, heerlijk, verrukkelijk, loom uitge-put. Even voelden ze een luchtstroom, maar bewogen niet endommelden wat weg. Toen ze wakker werden, kwamen zeovereind, wasten zich opnieuw en namen nog een bad in hetwarme water. Daarna vonden ze tot hun verbazing naast de in-gang enkele schone, droge, fluweelzachte leren huiden om zichmee af te drogen.

Madenia liep naar de grot terug met gevoelens die ze nooit eer-der had ervaren. Ze was diep ontroerd door Jondalars intensemaar beheerste hartstocht en lieve tederheden en door Ayla'sgretige reactie en onvoorwaardelijke bereidheid zich aan hemover te geven, hem volledig te vertrouwen. Hun ervaring wastotaal anders dan de hare. Hun Genot was vurig en lichamelijk,

maar niet hard en ruw; het was geen nemen van de één om dewellust van de ander te dienen, maar geven en samen delen omelkaar Genot te geven en te bevredigen. Ayla had de waarheidgezegd: het Genot van de Moeder kon een opwindende, sensue-le verrukking zijn, een vreugdevolle en aangename viering vanhun liefde.

Hoewel ze niet goed wist wat ze ermee aan moest, was zewakker geschud, lichamelijk en geestelijk. Ze had tranen inhaar ogen en verlangde naar Jondalar. Ze wenste dat hij de ri-ten van het vrouw-zijn met haar zou kunnen delen, maar wistdat het onmogelijk was. Maar op dat moment besloot ze metde plechtigheid te zullen instemmen, als ze iemand zou kunnenkrijgen zoals hij en dan haar Riten van het Eerste Genot bij dekomende Zomerbijeenkomst zou hebben.

Niemand was de volgende morgen erg actief. Ayla maakte dedrank, die ze voor de hoofdpijnen had uitgedokterd waaraanmen na een plechtigheid in het Leeuwekamp ook altijd leed. Zehad net genoeg ingrediënten voor de mensen van de Ceremo-niële Vuurplaats. Ze bekeek nog eens precies haar voorraad be-vruchting voorkomende drank, die ze elke morgen gebruikte,en constateerde dat ze net genoeg had tot het nieuwe groeisei-zoen, waarin ze weer kruiden kon plukken. Gelukkig had zemaar een kleine hoeveelheid per keer nodig.

Madenia k wam voor de middag even bij de bezoekers aanlo-pen. Met een verlegen lachje naar Jondalar vertelde ze dat zehad besloten de Eerste Riten te ondergaan.

'Dat vind ik fantastisch, Madenia. Je zult er geen spijt vanhebben,' zei de lange, knappe en ongelooflijk tedere man. Zekeek naar hem met iets van aanbidding in haar ogen en hijboog zich naar haar over en kuste haar wang, knuffelde haar in de nek en ademde in haar oor. Hij lachte naar haar en zij was helemaal in zijn bijzonder blauwe ogen verzonken. Haar hart klopte zo snel dat ze nauwelijks kon ademen. Op dat ogenblik wenste Madenia het allerliefst dat Jondalar kon worden uitgekozen voor haar Riten van het Eerste Genot. Ze voelde zich verward, bang dat hij zou weten wat ze dacht, en rende ineens weg.

'Jammer dat we niet dichter bij de Losaduniërs wonen,' zei hij haar nakijkend. 'Ik zou die jonge vrouw graag willen helpen, maar ze zullen zeker iemand vinden.'

'Ja, daarvan ben ik ook overtuigd, maar ik hoop dat haar verwachtingen niet te hoog zijn gespannen. Ik heb haar gezegd dat ze misschien iemand zoals jij zal ontmoeten, Jondalar, en dat ze genoeg had geleden en dat ze iemand als jij verdiende. Dat hoop ik voor haar,' zei Ayla. 'Maar er zijn niet veel mannen zoals jij.'

'Alle jonge vrouwen hebben hoge verwachtingen,' zei Jondalar, 'maar alleen fantasieën over de eerste keer.'

'Maar zij heeft iets waarop ze haar fantasie kan baseren.'

'Natuurlijk, ze weten min of meer wat ze kunnen verwachten. Ze hebben genoeg mannen en vrouwen samen gezien,' zei hij.

'Het is meer, Jondalar. Wie heeft, denk je, gisteravond die droge huiden neergelegd?'

'Losaduna of misschien Solandia?'

'Die gingen al naar bed voor wij weggingen; zij moesten ook de Moeder Eren. Ik heb het hun gevraagd. Ze wisten niet eens dat wij naar de gewijde wateren zijn gegaan, hoewel ik moet zeggen dat Losaduna daarover erg tevreden leek te zijn.'

'Als zij het niet waren, wie heeft dan... Madenia?'

'Daar ben ik bijna van overtuigd.'

Jondalar trok een diepe denkrimpel in zijn voorhoofd. 'We zijn op onze Tocht zo lang met z'n tweeën alleen geweest dat... ik heb het eigenlijk nooit eerder gezegd, maar... ik voel me een beetje... ik weet het niet... geremd, denk ik, om zo onstuimig te zijn, zo vrij, als we onder mensen zijn. Ik dacht gisteravond dat we alleen waren. Als ik had geweten dat zij er was, was ik misschien niet zo... spontaan geweest,' zei hij.

Ayla glimlachte. 'Dat weet ik,' zei ze. Ze werd er zich steeds meer van bewust dat hij niet graag de diep gevoelige kant van zijn karakter naar buiten liet komen en ze was blij dat hij zich bij haar in woorden en daden wilde uiten. 'Het is maar goed dat jij dat niet wist, voor mij en voor haar.'

'Waarom voor haar?' vroeg hij.

'Ik denk dat ze door gisteravond ervan is overtuigd dat ze haar vrouw-zijn plechtigheid moet laten doorgaan. Ze wasvaak genoeg aanwezig als mannen en vrouwen hun Genot deel-den en dacht er niet verder over na tot die mannen haar hebbengedwongen. Later kon ze zich alleen de pijn herinneren en deafschuw over het feit dat ze als een ding was gebruikt, zondereen enkele gedachte aan haar als vrouw. Dit is moeilijk uit teleggen, Jondalar. Zoiets geeft je zo'n... vreselijk gevoel.'

'Daar ben ik van overtuigd, maar ik denk dat er nog ietsmeespeelde,' zei de man. 'Als een meisje haar eerste maand-stonde heeft gehad, en voor haar Eerste Riten is, is ze het meestkwetsbaar - en het meest begeerlijk. Iedere man voelt zich tothaar aangetrokken, misschien juist omdat ze niet mag wordenaangeraakt. Ieder ander ogenblik is een vrouw vrij wel of nieteen man te kiezen, maar in die periode is het gevaarlijk voorhaar.'

'Zoals Latie niet eens naar haar broers mocht kijken,' zeiAyla. 'Dat heeft Mamut me uitgelegd.'

'Niet helemaal,' zei Jondalar. 'Het is de taak van het meisje-vrouw zich terughoudend te gedragen, wat niet altijd makke-

lijk is. Zij is het middelpunt van alle aandacht: alle mannenverlangen naar haar, vooral de jonge mannen, en het kan voorhaar heel moeilijk worden weerstand te bieden. Ze volgen haaroveral en proberen haar op allerlei manieren ertoe te brengenaan hen toe te geven. Sommige meisjes doen dat, met name de-genen die nog lang moeten wachten voor de Zomerbijeenkomstplaatsvindt. Als ze ermee heeft ingestemd zonder het passenderitueel te worden geopend, wordt er... slecht over haar ge-dacht. Als de mensen erachter komen - soms zegent de Moederhaar voordat ze een vrouw is om zo aan iedereen kenbaar temaken dat ze is geopend - kunnen zij heel wreed zijn. Ze gevenhaar de schuld en bespotten haar.'

'Waarom geven ze haar de schuld? Ze moeten die mannenverantwoordelijk stellen die haar niet met rust kunnen laten,'zei Ayla geërgerd omdat het zo oneerlijk was.

'De mensen zeggen dat als zij zich niet terughoudend kan ge-dragen, zij geen eigenschappen bezit om de verantwoordelijk-heid van het Moederschap en het Leiderschap op zich te ne-men. Ze zal nooit worden gekozen om zitting te nemen in deMoeder- of Zusterraad, of hoe die raad, die de hoogste autori-teit bij haar volk belichaamt, ook heet. Op die manier verliestze haar status, waardoor ze minder begeerlijk als gezellin is.Niet dat ze de status van haar moeder of haar haardstede ver-liest - iets waarmee ze is geboren kan niet worden afgenomen -maar ze zal nooit worden gekozen door een man van hoge sta-tus of een die er aanleg voor heeft. Ik denk dat Madenia daareven bang voor was,' zei Jondalar.

'Geen wonder dat Verdegia zei dat ze was onteerd.' Ayla hadeen diepe, zorgelijke rimpel in haar voorhoofd. 'Jondalar,denk je dat haar volk Losaduna's reinigende ritueel zal accep-teren? Je weet dat ze nooit meer wordt hoe ze was, nu ze is ge-opend.'

'Ja. Het was geen kwestie van niet terughoudend zijn. Zewerd gedwongen en de mensen zijn zo kwaad op Charoli dat zijhet tegen hem zullen gebruiken. Misschien hebben sommigemensen bedenkingen, maar ze heeft zeker ook vele verdedi-gers.'

Ayla zweeg een ogenblik. 'Wat zijn mensen toch ingewik-keld. Soms vraag ik me af of iets wel is wat het lijkt.'

'Ik geloof dat we het voor elkaar hebben, Laduni,' zei Jonda-lar. 'Ik geloof echt dat het lukt! Ik wil het nog een keer doorne-men. We gebruiken de ronde boot voor graan, gras, genoegbrandstenen om ijs te smelten voor water en extra stenen omeen vuur op aan te leggen, en de zware mammoethuid om destenen op te zetten, zodat ze niet in het ijs zakken als ze heetworden. We kunnen voedsel voor ons en waarschijnlijk ookvoor Wolf dragen in pakmanden en op onze draagstellen.'

'Het wordt een zware lading,' zei Laduni, 'maar je hoeft hetwater niet te koken - dat bespaart brandstenen. Je hoeft hetmaar net voldoende te smelten dat de paarden het kunnen drin-ken, evenals jullie en Wolf. Het hoeft niet heet te zijn, maar leter op dat het niet ijskoud is. En zorg ervoor dat je genoegdrinkt; je moet niet al te zuinig zijn. Als je warme kleren hebt,genoeg rust krijgt en voldoende water drinkt, kun je beslistgoed tegen de kou.'

'Ik denk dat ze het van tevoren moeten uitproberen om tezien hoeveel ze nodig hebben,' zei Laronia.

Ayla zag dat Laduni's gezellin die suggestie had gedaan. 'Datis een goed idee,' zei ze.

'Laduni heeft gelijk dat het een zware vracht wordt,' voegdeLaronia eraan toe.

'Dan moeten we onze spullen nog eens uitzoeken en wegdoenwat maar weg kan,' zei Jondalar. 'We hebben niet veel nodig.Als we zijn overgestoken zijn we dicht bij Dalanars Kamp.'

Ze hadden zich al beperkt tot het strikt noodzakelijke. Watkonden ze nog meer wegdoen, dacht Ayla toen de besprekingwas afgelopen. Op weg naar hun slaapplaats kwam Madenianaast haar lopen. Het meisje-vrouw was niet alleen hevig ver-liefd op Jondalar, maar had ook een soort heldenverering voorAyla, waardoor deze zich niet op haar gemak voelde. Ze mochMadenia graag en vroeg of ze bij haar wilde zitten als ze haaspullen uitzocht.

Ayla begon alles uit te pakken en uit te spreiden en vroezich af hoe vaak ze dit al had gedaan tijdens hun Tocht. Hetwas moeilijk een keus te maken. Alles had voor haar betekenis,maar als ze met Whinney, Renner en Wolf over die ontzaglijkegletsjer moesten, waarover Jondalar zich vanaf het begin zor-gen had gemaakt, moest ze zoveel mogelijk weg zien te doen.In het eerste pak dat ze opende zat het prachtige kostuum vanzacht gemzeleer dat Roshario haar had gegeven. Ze hield hetop en spreidde het toen voor zich uit.

'O! Wat mooi! Met opgenaaide patronen, de manier waarophet is gesneden, ik heb nog nooit zoiets gezien,' zei Madenia,die het niet kon laten even eraan te voelen. 'En zo zacht! Ik hebnog nooit zoiets zachts gevoeld.'

'Ik heb het gekregen van een vrouw bij de Shamudiërs, eenvolk dat hier heel ver vandaan woont, bij het eind van de GroteMoederrivier, waar de rivier groot is. Je kunt je niet voorstellenhoe groot de Moederrivier wordt.'

Ayla nam de geborduurde tuniek in haar hand en dacht terugaan de Shamudiërs die ze had ontmoet. Het leek zo lang gele-den. Ze had wel bij hen willen wonen en dacht nog vaak aanhen, maar ze wist dat ze hen nooit zou weerzien. Ze vond hetverschrikkelijk een geschenk van Roshario achter te laten. Aylakeek in de glanzende ogen van Madenia die de kleren bewon-derde en nam een besluit.

'Zou je het willen hebben, Madenia?'

Madenia's handen trokken zich terug alsof ze iets gloeiendhad aangeraakt. 'Dat kan niet. Het was een geschenk aan jou,'zei ze.

'We moeten onze bagage verminderen. Ik denk dat Roshariohet prettig vindt als jij het wilt aanvaarden, omdat je het zomooi vindt. De kleren waren bestemd om bij mijn Verbinteniste dragen, maar die heb ik al.'

'Weet je het zeker?' vroeg Madenia.

Ayla zag haar ogen schitteren; het meisje kon niet gelovendat ze zulke prachtige, ongewone kleding zou bezitten. 'Ja, ikweet het heel zeker. Je kan erover denken of je deze voor je ei-gen Verbintenis wilt bewaren. Beschouw het maar als een ge-schenk om nog eens aan me te denken.'

'Ik heb geen geschenk nodig om me jou te herinneren,' zeiMadenia met haar ogen vol tranen. 'Ik zal je nooit vergeten.Dank zij jou ga ik misschien toch nog een Verbintenis aan enals dat gebeurt, zal ik dit dragen.' Ze kon haast niet wachtentot ze het geschenk aan haar moeder kon laten zien en aan alaar vriendinnen en leeftijdgenoten op de Zomerbijeenkomst.

Ayla was blij de kleding aan haar te hebben gegeven. 'Wil jeijn kleding voor de Verbintenis zien?''O, ja,' zei Madenia.

Ayla pakte de tuniek uit die Nezzie voor haar had gemaakt,toen ze van plan was zich met Ranec te verbinden. Er zat eenbeeldje van een paard in en twee bijna volmaakt bij elkaar pas-sende stukken honingkleurige barnsteen. Madenia kon niet ge-loven dat Ayla twee stel kleren had die zo ongewoon mooi wa-ren en toch zo verschillend, maar durfde bijna niets te zeggenuit angst dat Ayla zich verplicht zou voelen haar ook dit stel tegeven.

Ayla bekeek de kleding goed en probeerde te besluiten wat zeermee moest doen. Ze schudde haar hoofd. Nee, ze kon er nietvan scheiden, dit was haar tuniek voor haar Verbintenis. Zezou die aantrekken als ze zich met Jondalar verbond. Op eenbepaalde manier zat er nog een beetje Ranec in. Ze nam hetpaardje dat uit mammoetivoor was gesneden in haar hand enbegon het gedachteloos te aaien. Dit wilde ze ook bewaren. Zedacht aan Ranec en vroeg zich af hoe hij het maakte. Niemandhad ooit meer van haar gehouden en ze zou hem nooit verge-ten. Ze had zich met hem verbonden en zou gelukkig met hemzijn geweest als ze niet zoveel van Jondalar had gehouden.

Madenia had geprobeerd haar nieuwsgierigheid te bedwin-gen, maar moest het tenslotte vragen. 'Wat zijn dat voor ste-nen?'

'Wij noemen ze barnsteen. Ik heb ze van de leidster van hetLeeuwekamp gekregen.'

'Is dat een beeldje van jouw paard?'

Ayla lachte. 'Ja, een beeldje van Whinney. Dat is voor mijgemaakt door een man met lachende ogen en een huid in de-zelfde kleur als Renners vel. Zelfs Jondalar zei nooit een beterebeeldhouwer te hebben gezien.'

'Een man met een bruine huid?' vroeg Madenia ongelovig.

Ayla lachte laconiek. Ze kon haar niet kwalijk nemen dat zehet niet geloofde. 'Ja. Hij is een Mamutiër met de naam Ranec.De eerste keer dat ik hem zag, kon ik het niet laten hem de heletijd aan te staren. Ik was, denk ik, erg onbeleefd. Men verteldemij dat zijn moeder even donker was als... een stuk brand-steen. Ze woonde ver in het zuiden, aan de overkant van eenheel grote zee. Een Mamutiër, Wymez, heeft eens een heel ver-re tocht gemaakt. Hij heeft zich met haar verbonden en er werdeen zoon bij zijn vuurplaats geboren. Maar op de terugweg isze gestorven en zo kwam hij alleen met de jongen thuis. Zijzuster heeft hem grootgebracht.'

Madenia huiverde van opwinding. Zij dacht dat in hezuiden alleen nog maar bergen waren die oneindig doorgingenAyla had zulke verre reizen gemaakt en wist zoveel. Misschiezou zij ook eens zo'n Tocht als Ayla maken en een bruine maontmoeten die een prachtig paard voor haar zou kerven, mensen die haar prachtige kleren zouden geven, misschien zou zepaarden vinden die haar op hun rug zouden laten rijden, eenwolf die van kinderen hield, of een man zoals Jondalar, die opde paarden zou rijden en met haar de lange Tocht zou maken.Madenia ging helemaal op in haar dagdromen vol grote avon-turen.

Ze had nog nooit iemand als Ayla ontmoet. Ze vereerde demooie vrouw met zo'n opwindend leven en hoopte dat ze eenbeetje op haar zou lijken. Ayla sprak met een vreemd accent,maar dat maakte haar geheimzinnigheid alleen maar groter, enwas ook zij niet het slachtoffer van een verkrachting door eenman toen ze een meisje was? Ayla was er goed overheen geko-men, maar ze kon begrijpen hoe iemand zich dan voelde. In dewarmte, liefde en het begrip van de mensen om haar begon Ma-denia zich van het afschuwelijke incident te herstellen. Ze be-gon zich te zien, later, als rijpe, wijze vrouw, die een jong meis-je dat op dezelfde manier was verkracht, vertelde over haar er-

varing om het te helpen er overheen te komen.

Terwijl Madenia nog zat te dagdromen, zag ze Ayla een keu-rig dichtgebonden pakje opnemen. Ze hield het vast, maarmaakte het niet open; ze kende de inhoud en ze was niet vanplan het achter te laten.

'Wat is dat?' vroeg het meisje toen Ayla het weglegde.

Ayla pakte het opnieuw; ze had het al een hele tijd niet meergezien. Ze keek rond om zich te overtuigen dat Jondalar niet inde buurt was en maakte de knopen los. Erin zat een zuiver wittetuniek, versierd met hermelijnstaarten. Madenia's ogen werdengroot van verbazing.

'Die is zo wit als sneeuw! Ik heb nooit zulk wit leer gezien,'zei ze.

'Het maken van wit leer is het geheim van de Kraanvogel-uurplaats. Ik heb van een oude vrouw geleerd hoe je het moetaken, die had het van haar moeder,' vertelde Ayla. 'Ze hadiemand om haar kennis door te geven en toen heb ik haar ge-raagd het mij te leren, en dat deed ze.'

'Heb jij deze gemaakt?' vroeg Madenia.

'Ja, voor Jondalar, maar hij weet het niet. Ik geef hem dezels we bij hem thuis zijn gekomen, ik denk voor onze Verbinte-is,' zei Ayla.

Toen ze het kledingstuk omhooghield, zag Madenia dat heten mannentuniek was. Behalve de hermelijnen staarten wa-

en er geen versieringen: geen geborduurde patronen of te-

ens, geen schelpen of kralen. Maar het had geen versieringodig; die zou de aandacht hebben afgeleid. In zijn eenvoudaakte de zuiver witte kleur het tot een verbluffend mooi kle-ingstuk.

Er was nog een kleiner pak komen uitrollen. Ayla maaktehet open. Daarin zat een merkwaardig figuurtje van een vrouwmet een gesneden gezicht. Als ze niet het ene na het anderewonder had gezien, was het meisje misschien geschrokken; du-nai hadden geen gezicht. Maar ergens was het in orde dat Aylazoiets bezat.

'Jondalar heeft dit voor me gemaakt,' zei Ayla. 'Hij zei hette hebben gemaakt om mijn geest erin te vangen en voor mijnvrouwwordingsceremonie, de eerste keer dat hij mij de Gavevan het Genot van de Moeder leerde. Er was niemand om diemee te delen, maar dat was niet nodig. Jondalar heeft er een ce-remonie van gemaakt. Later gaf hij me dit om te bewaren, om-dat het grote macht heeft, naar hij zegt.'

'Dat geloof ik,' zei Madenia. Ze had geen behoefte het aan teraken, maar twijfelde niet dat Ayla elke macht erin zou kunnenbeheersen.

Ayla voelde dat ze niet op haar gemak was en pakte het fi-guurtje voorzichtig weer in. Ze stopte het tussen de zorgvuldigopgevouwen witte tuniek, en deed die in de fijne, met steekjesaan elkaar genaaide konijnevelletjes die haar beschermden enmaakte het pakje met de koorden dicht.

In een ander pakje zaten de geschenken die ze bij haar adop-tieceremonie had gekregen, toen ze door de Mamutiërs werdaangenomen. Ook die zou ze bewaren. Haar medicijnbuidelging natuurlijk mee, vuurstenen en de vuurmaakspullen, haarnaaigerei, een stel ondergoed en vilten voeringen voor de laar-zen, slaaprollen en jachtwapens. Ze bekeek haar voorraadschalen en kookbenodigdheden en haalde het niet strikt nood-zakelijke weg. Ze moest op Jondalar wachten om te beslissenover de tent, de touwen en de overige uitrusting.

Juist toen zij en Madenia wilden weggaan, kwam Jondalarde woonruimte in. Hij en enkele mannen waren net met een la-ding bruinkool teruggekeerd en hij kwam zijn spullen uitzoe-ken. Er kwamen nog meer mensen binnen, onder wie Solandiaen haar kinderen met Wolf.

'Ik ben op dit dier gaan vertrouwen, ik zal hem missen. Ikdenk niet dat jullie hem willen achterlaten,' zei ze.

Ayla gaf Wolf een teken. Hoeveel hij ook van kinderehield, hij kwam onmiddellijk naar haar toe, bleef bij haar voeten staan en keek haar vol verwachting aan. 'Nee, Solandia, igeloof niet dat ik dat zou kunnen.'

'Dat wist ik wel, maar ik moest het je vragen. Ik zal julliook missen,' voegde ze eraan toe.

'En ik zal jullie allemaal missen. Dat is het ergste van dezTocht, je maakt vrienden en vertrekt weer, wetend dat je elkaawaarschijnlijk nooit weerziet,' zei Ayla.

'Laduni,' zei Jondalar met een stuk mammoetivoor in zijn hand waarin vreemde tekens waren gesneden. 'Talut, de leider van het Leeuwekamp, heeft deze kaart van het land ver in het oosten gemaakt en daarop kun je het eerste deel van onze Tocht zien. Ik had gehoopt dit als herinnering aan hem te kunnen bewaren. Maar het is geen onmisbaar voorwerp en ik vind het vreselijk als ik het moet weggooien. Wil jij het voor me bewaren? Wie weet kom ik er ooit voor terug.'

'Ja, ik bewaar het voor je,' zei Laduni. Hij nam de ivoren landkaart in zijn hand en bestudeerde haar. 'Het ziet er interessant uit. Misschien wil je het me uitleggen voor je vertrekt. Ik hoop dat je terugkomt, maar als dat niet het geval is, gaat er misschien ooit iemand die kant uit en dan kan ik het meegeven.'

'Ik laat ook gereedschap achter. Je kunt het bewaren als je wilt. Ik vind het vervelend een klopsteen waaraan ik ben gewend weg te doen, maar ik kan hem zeker vervangen als we bij de Lanzadoniërs zijn. Dalanar heeft flinke voorraden. Ik laat ook mijn benen kloppers en een paar lemmeten achter. Ik neem wel een houweel en een bijl mee om ijs te hakken.' Toen ze naar hun slaapruimte waren gelopen vroeg Jondalar: 'Wat neem jij mee, Ayla?'

'Dat ligt hier op het slaapplateau.'

Jondalar zag het geheimzinnige pakje tussen haar andere spullen. 'Wat daar in zit moet heel kostbaar zijn,' zei hij.

'Ik zal het zelf dragen,' antwoordde ze.

Madenia lachte geheimzinnig, blij dat zij het geheim kende. Het gaf haar het gevoel heel bijzonder te zijn.

'En wat is dat?' vroeg hij naar een ander pakje wijzend.

'Dat zijn geschenken van het Leeuwekamp,' zei ze en maakte het open om hem te laten zien. Hij zag de prachtige speerpunt die Wymez haar had gegeven en nam hem op om aan Laduni te laten zien.

'Moet je deze eens zien,' zei hij.

Het was een groot blad, langer dan zijn hand, en zo breed als zijn handpalm en aan de zijkanten dun en vlijmscherp.

'Hij is aan twee kanten bewerkt,' zei Laduni, die de punt in zijn hand omdraaide. 'Hoe heeft hij hem zo dun gekregen? Ik dacht dat het bewerken van steen een ruwe techniek was, zoals voor eenvoudige bijlen, maar deze is helemaal niet ruw. Het is een van de fijnste werkstukken die ik ooit heb gezien.'

'Wymez heeft hem gemaakt,' zei Jondalar. 'Ik heb je toch verteld hoe goed hij is. Hij verhit de vuursteen voor het bewerken. Dat verandert de kwaliteit van de steen en maakt het losmaken van fijne schilfers veel makkelijker; op die manier heeft hij hem zo dun gekregen. Ik verheug me erop deze aan Dalanar te laten zien.'

'Hij zal hem weten te waarderen,' zei Laduni.

Jondalar gaf hem aan Ayla terug en ze pakte hem weer zorgvuldig in. 'Ik stel voor maar een enkele tent mee te nemen, meer als windscherm,' zei hij.

'En de gronddoek?' vroeg Ayla.

'We hebben zo'n zware lading stenen en brandstenen dat ik liever niet meer meeneem dan nodig is.'

'Een gletsjer is van ijs. We zouden wel eens heel blij met een gronddoek kunnen zijn.'

'Je zult wel gelijk hebben,' zei hij.

'En deze touwen?'

'Denk je echt dat we die nodig hebben?'

'Ik raad je aan ze mee te nemen,' zei Laduni. 'Touwen kunnen heel nuttig op een gletsjer zijn.'

'Als jij dat zegt, zal ik je raad opvolgen,' zei Jondalar.

Ze hadden de vorige avond zoveel mogelijk ingepakt en besteedden de namiddag aan het afscheid nemen van de mensen aan wie ze zo verknocht waren geraakt in de korte tijd dat ze bij hen waren. Verdegia kwam nog een keer naar Ayla toe om met haar te praten.

'Ik wil je bedanken, Ayla.'

'Je hoeft me niet te bedanken. Wij moeten de mensen hier bedanken.'

'Ik bedoel voor wat je voor Madenia hebt gedaan. Eerlijk gezegd weet ik niet goed wat je hebt gedaan of tegen haar gezegd, maar ik weet dat jij haar helemaal hebt veranderd. Voor jullie komst verstopte ze zich in een donker hoekje en wilde liever dood zijn. Ze wilde niet met mij praten en er niets mee te maken hebben dat ze een vrouw werd. Ik dacht dat alles was verloren. Nu is ze vrijwel als vroeger en verheugt zich op haar Eerste Riten. Ik hoop dat er niets gebeurt waardoor ze voor het zomer is van gedachten verandert.'

'Ik denk dat het goed met haar komt als iedereen haar blijft steunen,' zei Ayla. 'Dat heeft het meest geholpen, weet je.'

'Toch zie ik graag dat Charoli wordt gestraft,' zei Verdegia.

'Dat wil iedereen. Nu allen het eens zijn dat hij moet worden opgespoord, denk ik dat hij zijn straf niet ontloopt. Madenia is dan gewroken, ze krijgt daarna haar Eerste Riten en wordt een vrouw. Je krijgt nog kleinkinderen, Verdegia.'

De volgende ochtend stonden ze heel vroeg op, pakten hun laatste spullen in en kwamen in de grot voor hun laatste ochtendmaaltijd met de Losaduniërs. Iedereen was er om afscheid te nemen. Losaduna leerde Ayla nog een paar verzen van de overleveringen van hun volk en het werd hem bijna te machtigtoen ze hem ten afscheid omhelsde. Daarna keerde hij zich snel naar Jondalar. Solandia maakte er geen geheim van hoe ze zich voelde en vertelde hun hoe het haar speet dat ze vertrokken. Zelfs Wolf scheen te weten dat hij de kinderen niet zou weerzien en de kinderen wisten dit ook. Hij likte het gezichtje van de baby en voor de eerste keer begon Micheri te huilen.

Toen ze de grot uitliepen, verraste Madenia hen. Ze had de schitterende kleding aangetrokken die Ayla haar had gegeven, ze klampte zich aan Ayla vast en probeerde niet te huilen. Jondalar zei hoe mooi ze was, wat hij meende. De kleren gaven haar een ongekend mooi en rijp voorkomen en lieten al vermoeden hoe ze er als vrouw zou uitzien.

Toen ze op hun paarden klommen, die waren uitgerust en graag op weg wilden, keken ze achterom naar de mensen die rondom de ingang van de grot stonden, van wie Madenia vooraan stond. Terwijl ze allemaal wuifden, liepen de tranen in stromen over haar wangen.

'Ik zal jullie nooit vergeten, geen van tweeën,' riep ze en rende de grot in.

Toen ze daar reden, terug naar de Grote Moederrivier die hier niet veel meer was dan een beek, bedacht Ayla dat zij Madenia ook nooit zou vergeten, evenmin als haar volk. Jondalar vond het ook vervelend om afscheid te nemen, maar zijn gedachten werden in beslag genomen door de moeilijkheden die hun nog te wachten stonden. Hij wist dat het moeilijkste stuk van hun Tocht nog moest komen.