hoofdstuk 12
ADD en relatie
Mensen met ADD beschouw ik zelf als zeer gevoelige en emotionele mensen. Erg trouw, loyaal, graag willen plezieren, hulpvaardig, verrassen, eerlijk, open, attent en liefdevol. Het komt helaas alleen niet altijd (meer) tot uiting. De woorden emotioneel en gevoelig zouden eigenlijk onderstreept moeten worden. In een relatie zijn ADDers meestal zeer passievol. De emotionele betrokkenheid bij de partner is hoog. De ADDer zal zijn of haar liefde en genegenheid eerder tonen in daad dan woord. Over emoties praten is voor de ADDer vaak wat moeilijker. Door de onzekerheid die bijna altijd gepaard gaat met ADD, neigt de ADDer zijn of haar emoties soms wat meer ondergeschikt te maken aan die van de partner. Dit kan in zo’n geval al snel resulteren in een gemis aan begrip voor zijn of haar inspanningen. De ADDer cijfert zich zelf gemakkelijk weg uit dankbaarheid en waardering naar de partner toe. Vaak zoeken we toch naar een man of vrouw die onze “zwakheden” op sommige gebieden wat compenseert, waardoor er een ongelijke takenverdeling ontstaat in bijvoorbeeld opvoeding van de kinderen, huishoudelijke taken en administratieve klusjes. Als koppel moet je vooral oppassen dat er geen te grote afhankelijkheid wordt gecreëerd, waardoor de verhoudingen binnen de relatie scheef groeien en gevoelens van overbodigheid ontstaan. Bij de ADDer kan dit ook een gevoel van onvermogen en falen teweeg brengen. Het is dus ook niet verwonderlijk dat veel mensen met ADD in een relatie snel jaloers worden en vaak bevestiging zoeken (“Hou je nog een beetje van me?”). De ADDer wil graag betekenisvol zijn, van toevoegende-toegevoegde waarde binnen de relatie en ondanks de ADD, als een gelijke worden gezien.
De meeste ADDers zoeken in een relatie een grote mate van vrijheid.
Wanneer je als ADDer binnen een relatie volkomen wordt geleefd door een gestructureerde planning, nemen stemmingswisselingen vaak ernstig toe en bij het ontbreken van een planning worden veel belangrijke zaken weer vergeten of langdurig uitgesteld. Als je gebruik maakt van een planning, reserveer dan ook voldoende tijd voor jezelf, je partner, jullie samen en de kinderen. Begrepen worden is belangrijk voor de ADDer maar het kan soms erg lang duren voordat de persoon het achterste van zijn/haar tong wat meer aan zijn/haar partner durft te laten zien en zonder schaamte over emoties durft te praten. Emoties stapelen zich grenzeloos op en komen bij ons meestal pas laat tot explosie. Een ADDer kan leren om over emoties te praten. Ik ben hiervan overtuigd omdat er in mijn jeugd ook zeldzaam over gevoelens werd gesproken. Negatieve herinneringen werden simpelweg weggedrukt tot ze vergeten waren. De diagnose ADD heeft hier veel verandering in gebracht.
Verliefd met een concentratiestoornis
De verliefdheid is bij een ADDer meestal pijnlijk intens en dienst zich over het algemeen al op jonge leeftijd voor de eerste keer aan. De ADDer is vaak het type dat niets durft te zeggen. Je wacht met het verzenden van een tweede sms-berichtje (uren staren naar het display) omdat je er gisteren al eentje hebt verzonden en in alle onzekerheid beleef je slapeloze nachten, tot er eindelijk een berichtje terugkomt. Dat berichtje wordt natuurlijk woord voor woord geanalyseerd op dubbele betekenissen of verborgen boodschappen. Bij verliefdheid wordt het opnemen van informatie, studeren, of andere taken waar aandacht en concentratie voor nodig is, bijna een onmogelijke opgave. Dit kan bij ADD-jongeren een ontzettend grote belemmering vormen m.b.t. de schoolresultaten. Rapportcijfers dalen drastisch als de hormonen voor het eerst een rol gaan spelen en het liefdesverdriet is hartverscheurend om te zien als je de ouder of verzorger bent.
Sandra 17: In het tweede leerjaar veranderde er ineens heel veel. Ik werd verliefd. Heb het nooit echt uitgesproken. Dat durfde ik niet. Vervolgens kelderde mijn cijfers, ik kon me hoofd gewoon niet bij me huiswerk houden. Ja kan gebeuren, over ging ik toch wel. Die problemen bleven het jaar later helaas aanhouden, gelukkig wist ik toch het meeste al omdat ik de jaren ervoor zo hard gewerkt had. Ik kreeg eindelijk meer vrienden, een klein groepje waar ik in paste. Geweldig! Dit kende ik niet.
Er kunnen ook verliefdheden of seksuele aantrekkingskrachten plaats vinden, die bij de ADDer juist een activerende werking hebben. Hierdoor voelt de ADDer zich dusdanig prettig en gestimuleerd, dat er ineens bergen werk worden verzet in een oogwenk en bijvoorbeeld het vroeg wakker worden (tijdelijk) geen enkele belemmering meer vormt. De verliefdheid heeft bij de ADDer het effect van voor ADD/ADHD bedoelde medicatie of andere stimulerende middelen. Om die reden houden we het soms graag nog even spannend en rekken we de boel een beetje uit tot het hoge woord eruit is. Enerzijds omdat de spanning en het geweldige gevoel dan nog eventjes wat langer stand houdt (helaas zijn de gevoelens niet altijd wederzijds) en anderzijds omdat we vaak zo onzeker over ons zelf zijn, dat er angsten bestaan dat wanneer hij/zij ontdekt wie je werkelijk bent en in elkaar steekt, zijn of haar biezen snel pakt...
Vele afwijzingen, mislukte relaties en vroegere ervaringen kunnen er voor zorgen dat de ADDer er alles aan doet om het opnieuw verliefd worden te voorkomen. De verliefdheid gaat diep en het kost ons veel meer tijd om dingen te verwerken. Het loslaten van de vele gedachten, zelf gecreëerde dromen en fantasieën duurt lang. Als ADDer kun je op die manier gemakkelijk verliefd worden op een illusie. Wanneer deze illusie te ver van de realiteit blijkt te staan, veroorzaakt dit een enorme teleurstelling. Het steeds opnieuw bijschaven van je verwachtingen doet veel pijn en op die manier krijgt een ADDer meer teleurstellingen te verwerken tijdens het leven dan andere mensen. Dat maakt je erg kwetsbaar.
Het sceptisme over het vinden van een partner die je begrijpt, doorziet, accepteert, op je anticipeert en waar nodig een beetje ondersteunt, is onder de vrijgezellen ADDers erg hoog. Er zijn genoeg mannen en vrouwen die deze partnereisen als een enorme last ervaren. Als blijkt dat dit geen grapje is besluiten zij de relatie met het oog op zelfbehoud toch te beëindigen. Ondanks het feit dat zij erg veel van de ADD-partner houden. Voor een ADDer is dat natuurlijk een hartverscheurende ervaring. De tijdsduur van de relatie is hierbij onbelangrijk. Het is de grootste angst van een ADDer om te worden afgewezen op terreinen die te maken hebben met ADD en niet met je intenties of persoonlijkheid.
Alles dat een ADDer aan zijn of haar partner te bieden heeft, dat wat een ADDer voor veel mensen juist zo aantrekkelijk maakt, komt met een paar extra voorwaarden die vanzelfsprekend per persoon verschillen. Wanneer je bewust bent van je belemmeringen of de diagnose ADD, is het dan ook het beste om hier open over te communiceren.
Overweeg goed naar wat voor soort relatie je op zoek bent. Steeds meer mensen met ADD kiezen bijvoorbeeld voor een latrelatie. Bespreek met je partner wat je nodig hebt in je relatie en maak hem of haar bekend met ADD. Vraag je partner ook wat hij/zij zelf zoekt in een relatie, wat zijn zijn/haar behoeften? Hoe kun jij deze zoveel mogelijk tegemoet komen. Hoe hoog ligt het maximale incasseringsvermogen van jou en je partner en hoe geef je aan dat deze grenzen bereikt zijn? Op welke terreinen is wellicht wat hulp van buitenaf nodig?
Egoïsme, gemakzucht of gewoon ADD?
Af en toe is er sprake van een wat ik noem, een noodzakelijk egoïsme, als de ADDer ineens behoefte heeft aan alleen zijn, zich afzonderen of alleen maar met een hobby of werk bezig zijn. We vergeten nooit dat de partner het ook wel eens even zat kan zijn en houden onze vingers stiekem gekruist, hopende dat het weer even duurt voordat de volgende bui zich aandient. Je rekent er een beetje op dat je als partner begrijpt dat deze tijd van groot belang is voor je geestelijke gezondheid, ordenen van gedachten enz., maar je beseft ook heel goed dat je jezelf moet onttrekken aan belangrijke dingen, om deze tijd vrij te kunnen maken. Dat geeft wederom een constant gevoel van falen en tekort komen. In een relatie betekent dit meestal dat de partner tegen wil en dank taken overneemt. De verleiding om hier heel soms ook een beetje misbruik van te maken is natuurlijk aanwezig... maar komt meestal meer voort uit gemakszucht. Eerlijkheid en integriteit zijn geboden om te voorkomen dat er een botsing ontstaat. Het is belangrijk dat de niet-ADD-partner ruim op tijd een corrigerende houding aanneemt, om te voorkomen dat het persoonlijke incasseringsvermogen niet wordt overschreden. Zorg dat er tussen beide partners goede afspraken worden gemaakt over de wijze waarop je dit aan elkaar duidelijk maakt en op wat voor soort momenten je dit het beste bespreekbaar kunt maken.
Wanneer dit soort dingen niet of nooit besproken worden, is de kans vrij groot dat de niet-ADD-partner al snel het gevoel krijgt dat er misbruik van hem/haar wordt gemaakt, hij/zij voelt zich respectloos behandeld of krijgt het gevoel dat de ADD-partner zich de dingen te gemakkelijk laat aanleunen. Als de partner te veel een rol van een corrigerende ouder / verzorger aan neemt, kun je er vanuit gaan dat dit vroeg of laat weerstand gaat opleveren bij de ADDer. Er is dan geen sprake (meer) van een gelijkwaardige relatie. Daarnaast loop je het risico dat de rollen-verdeling een gewoonte/gewenning wordt en deze situatie is dan nog erg moeilijk terug te draaien.
Ans 38: Sinds een aantal jaren weet ik dat één van mijn kinderen ADD heeft, vermoedelijk nog een andere zoon. Het is erfelijk en door de symptomen van mijn zoon is duidelijk geworden dat mijn man het ook heeft. Echter één van de problemen is dat mijn man het niet wil weten en dat uiteraard alles naar mij wordt gedelegeerd. Jaren is dit goed gegaan, weliswaar de nodige machtstrijd maar kan nu de energie niet meer opbrengen. Om een lang verhaal kort te maken, vroeger heb ik gewerkt in zijn zaak, nu werk ik ergens anders, maar doe nog steeds de administratie omdat het voor hem niet lukt. Ik begrijp dat het een soort paniek is bij hem maar mijn takenpakket wordt alsmaar groter met 4 kinderen, waarvan twee ADD. Ik werk parttime en zorg voor het huishouden waar veel structuur nodig is. Begrip voor mij is er niet, dat is niet kwaad bedoeld maar het is allemaal zo vanzelfsprekend dat ik het doe. Nu ik probeer vast te houden dat het te zwaar voor mij is, heb ik ineens een man die zwaar op de hand is en zich een mislukkeling voelt. Hij heeft het gevoel dat ik ook zo over hem denk.
Afwisseling
Als partner van een ADDer moet je vooral creativiteit, verandering en afwisseling kunnen appreciëren. Omdat verandering en vernieuwing de ADDer beter in staat stelt om zich te concentreren, heeft u als partner van een ADDer geen saai en eentonig leven. Verandering en vernieuwing nemen vaak de vorm aan van creatieve projecten en veroorzaken meestal nogal wat chaos. Hier moet je als partner goed mee om kunnen gaan. Als je zelf een netjes en gestructureerd leven nastreeft, volgens een gedisciplineerde planning en in een vaste routine, dan kan dit soms best heel moeilijk zijn. Daarnaast hebben de meeste ADDers meer moeite met het afronden van een klus dan met het starten ervan, we zijn vaak met meerdere dingen tegelijk bezig en dus is er ook wanorde op meerdere plekken tegelijk. Het niet afronden van een taak of het uistellen van taken, veroorzaakt vooral bij de mannelijke ADDers onder ons, regelmatig ruzie met de partner. De niet-ADD-partner ervaart dit soms als lui of... “Hij begrijpt niet wat belangrijk voor mij is.”
De partner van de ADD-vrouw moet niet verbaasd staan wanneer bij thuiskomst na een drukke werkdag, al het meubilair weer een andere plek heeft, dat zijn TV-meubel ineens een andere kleur heeft gekregen of dat de boodschappen nog moeten worden gedaan.
Veel kaarsjes, lekkere geurtjes, mooie dingetjes, lingerie, afwisseling, romantiek, passie en humor zijn belangrijk voor een ADDer. Atmosfeer is in alle situaties van grote bepaling in het functioneren van iemand met ADD, dus ook binnen de relatie en het seksleven. De ADD-man zal zich vooral richten op goede prestaties tijdens de gemeenschap om zijn partner op die wijze zijn diepgaande liefde te tonen.
De ADD-vrouw hecht net als vrijwel alle vrouwen, meestal meer waarde aan de intimiteit zelf, maar heeft vaak net zo’n hoge sexs-drive als de ADD-man. Over het algemeen hebben mensen met ADD een grotere behoefte aan seks. Ook gemeenschap kan bij iemand met ADD niet eentonig zijn. Mensen met ADD houden meestal ook in bed van experimenteren en afwisseling. De ADDer is fantasierijk. Dat seks, de inspanning en ontspanning zelf, een zeer effectieve werking heeft op het concentratievermogen of inslapen van de ADDer mag duidelijk zijn.
Seks behoort net als sport, tot een van de beste middelen om de vele gedachten van een ADDer tot rust te brengen. Seks heeft een dopamine verhogende werking zoals eerder bij verliefdheid omschreven. Vragen die dit teweeg brengt bij de niet-ADD-partner gaan regelmatig over vertrouwenskwesties als flirten of vreemdgaan.
Gaan mensen met ADD snel vreemd?
Ik kan deze vraag niet voor iedere ADDer beantwoorden. Bovenal zijn mensen met ADD volgens mij erg trouw wanneer zij zich eenmaal hebben blootgegeven aan hun partner. Als je eenmaal in het hart van een ADDer zit is dat vaak voor altijd. Er is onder de groep mensen met ADD wel een grote groep aanwezig, bij wie het verlangen naar vreemdgaan vergelijkbaar is met de verslaving aan werk, sport, sigaretten, drugs, drank of gokken. De meerderheid van deze groep denkt hier misschien wel eens over na maar handelt hier niet of nooit naar. Wellicht omdat angst onderdeel uit maakt van ADD en angsten voor enge ziektes, zwangerschap of andere infecties, erg realistisch zijn maar ook omdat dit soort buitensporigheden gemakkelijk een verslaving kunnen vormen wanneer de barrières eenmaal verlegd zijn.
Sommige ADDers hebben onbewust een dusdanig lage zelfwaardering, dat zij snel en gemakkelijk verliefd worden op iedere man of vrouw die hen net dat stukje aandacht en zelfvertrouwen geeft, waar zij zo naar verlangen. Onder ADD-jongeren blijven hechte vriendschappen vaak uit, waardoor vooral meisjes eerder beginnen aan verkering en seksueel contact. Mogelijk zijn de hormonen van de ADD-vrouw ook eerder geslachtsrijp dan dat het geval is bij andere meisjes. Het grootste gevaar hiervan is vroegtijdige zwangerschap.
ADD-singles hebben wellicht meer uitdagingen dan samenwonende of getrouwde ADDers. Gedeelde smart is immers halve smart. Eenmaal langdurig vrijgezel en gewend aan het leven met de gevolgen van je belemmeringen, is het soms erg moeilijk om deze onafhankelijkheid nog op te geven. Er wordt een muur (uit zelfbescherming) opgetrokken, die niet gemakkelijk is af te breken. Als vrijgezel kun je niet weglopen voor taken, of bepaalde klusjes aan een ander over laten. Vluchtgedrag of niet tot activiteit kunnen komen blijft een probleem, bij terugkomst ligt de taak er nog steeds. De ADD-single wordt hierdoor vaker geconfronteerd met de nadelen van ADD en heeft als gevolg, vaker last van angst en depressieverschijnselen.
De lat wat betreft vriendschappen komt meestal erg hoog te liggen na teleurstellingen, maar heeft ook veel te maken met de hoge betrokkenheid die mensen met ADD emotioneel hebben richting andere mensen. ADDers zijn meer emotioneel bewust. We zijn gevoeliger voor prikkels en trekken ons de problemen van mensen die ons nabij staan sterk aan. Aan deze mate van betrokkenheid kunnen veel mensen zonder ADD niet voldoen, dat veroorzaakt weer meer teleurstellingen. Mensen die gemakkelijk vriendschappen maken stellen over het algemeen minder hoge eisen aan anderen. Vaak hebben ze een vriend of vriendin om mee uit te gaan, een andere vriend of vriendin om mee te kunnen praten en misschien weer een ander om het enthousiasme over hobby’s mee te delen of om mee te gaan sporten. ADDers neigen er naar om dit alles in één persoon te zoeken. We stellen hoge eisen aan ons zelf om maar niet te falen of opnieuw voor teleurstelling te komen staan. Automatisch heb je de zelfde verwachtingen van anderen. Het verdelen van concentratie en aandacht is lastiger tijdens perioden waarin belangrijke zaken alle energie opslokt die je te bieden hebt. Het is dan soms gemakkelijker om vriendschappen te vermijden, omdat we zelf ook niet altijd aan onze eigen hoge eisen kunnen voldoen.