Oude vrijsters

We hebben wat afgelachen, hè? Maar het onderwerp is niet alleen om te lachen.

Neem nu de term ‘oude vrijster’. Dat is een domme, smakeloze term, en toch wordt hij overal gebruikt. We hadden toch al eerder geconstateerd dat er niets te lachen valt?

Volgens het Arabische lexicon is de term ‘oude vrijster’ synoniem aan het woord ‘ongehuwd’. In een andere bron wordt een ‘oude vrijster’ omschreven als een ‘jonge vrouw die de boot heeft gemist’. Ik hoop dat alle mannen die die uitdrukking gebruiken op diezelfde boot schipbreuk zullen lijden!

Het beeld dat meteen bij ons opkomt zodra we het woord ‘oude vrijster’ horen, is dat van Zinaat Sidki en van haar opvolgster Aisja Kilani,*.

≡ Egyptische actrices die altijd de rol van oude vrijster spelen. Hun lelijkheid bevestigt het stereotiepe beeld van de ongetrouwde vrouw.

Beiden waren trouwens getrouwd.

Er zijn mooie, goed geconserveerde vrouwen die de dertig en soms zelfs de veertig al zijn gepasseerd, van wie niemand het in zijn hoofd zal halen om hen oude vrijsters te noemen. Neem nou een actrice als Laila Alawi, of zangeressen als Latiefa, of Anouchka…Die zijn allemaal over de veertig, maar hebben jullie ooit gehoord dat ze oude vrijsters werden genoemd? Geen sprake van!

Soms wordt er met ‘oude vrijster’ iemand bedoeld die op latere leeftijd trouwt, maar ook dat klopt niet. ‘Oude vrijster’ is domweg een scheldwoord dat wordt gebruikt om het leed van een ander – iemand die je kent, of nog liever iemand die je niet kent – te benadrukken. Vooral in het laatste geval is het bedoeld als iets grappigs, waar iedereen om moet lachen, zoals je je stiekem kunt verkneukelen als je hoort dat iemand in de bus is bestolen. Als het jezelf gebeurt, is het een catastrofe, maar als het een ander overkomt, is hij een domme ezel, en dat is dan ook de reden waarom hij is bestolen.

Voor de term ‘oude vrijster’ geldt hetzelfde. Kijk maar eens omje heen in je familie, op je werk, onder je buren. Ik durf te weddendat je wel iemand in je omgeving zult vinden die boven de dertig is en nog niet is getrouwd. Als ze je dierbaar is, zul je het niet over je hart verkrijgen om haar een oude vrijster te noemen. Maar als je haar niet kent, dan zul je weinig moeite hebben met die afschuwelijke uitdrukking. Ondertussen heb je er geen idee van wat je eigenlijk zegt en hoe erg je iemand ermee kwetst. Je beseft waarschijnlijk niet eensdat je iemand kwetst.

Laatst liet een jonge vrouw van mijn leeftijd me weten dat ik in mijn columns verwoordde wat zij en heel veel andere meisjes dachten. Daarop vroeg een man die leuk uit de hoek wilde komen: “Waarom richten jullie geen partij op? ‘Het huis van de oude vrijsters’ zou een goede naam zijn.”

Maar we hebben het nu even niet over mij. Ik kom straks wel weer aan de beurt. Ik probeer me voor te stellen hoe het meisje dat me dat had verteld zich gevoeld zou hebben als ze die opmerking toevallig had opgevangen. Denk je dat ze was gaan lachen? Of dat ze haar schouders had opgehaald, om het meteen daarna te vergeten?

Als jullie dat denken, dan snappen jullie niets van de psyche van jonge vrouwen. Want voor bijna alle meisjes, ook als ze nog relatief jong zijn, is het huwelijk iets wat aan hen blijft knagen, vanaf het eerste moment dat hun vriendinnen en de meisjes in hun omgeving zich verloven en trouwen. Ikzelf kan het woord sinds mijn drieëntwintigste verjaardag niet meer horen. Zelfs als ik het in een film of een serie hoor, voel ik me gekwetst.

Terug naar onze definitie. Op het platteland wordt een meisje een oude vrijster genoemd als ze twee jaar nadat ze haar ‘dibloem’ heeft gehaald, dat wil zeggen als ze achttien is, nog geen man heeft gevonden. In provinciesteden was de leeftijd vroeger vijfentwintig, maar tegenwoordig ligt de grens bij drieëndertig en in Cairo en Alexandrië zelfs bij vijfendertig. Daarna kan ze het wel vergeten en zal geen bruidegom zich meer aanbieden. Op basis van deze cijfers en het feit dat ik iets meer heb dan een dibloem, heb ik gelukkig nog wat respijt, maar ooit zal die gehate naam ook op mij van toepassing zijn.

Niettemin zeg ik het volgende tegen iedereen die die uitdrukking wat al te lichtvaardig in de mond neemt: als je de term ‘oude vrijster’ gebruikt terwijl je weet hoe kwetsend dat is voor om het even welk meisje, of je haar nu kent of niet, dan is dat een kwalijke zaak. Maar het is nog kwalijker als je je er niet van bewust bent.

Alsjeblieft, schaf die term af, want wie de pijn van een ander niet voelt, verdient het niet om een mens te zijn.